Medicinale cannabis 101: De complete gids over medicinale marihuana 

In dit artikel gaan we uitgebreid in op medicinale cannabis, zodat je een goed overzicht hebt.

De cannabisplant bevat honderden belangrijke moleculen. Veel van deze chemische stoffen, zoals THC en CBD, laten in wetenschappelijke studies en anekdotisch bewijs gunstige toepassingen zien. Ontdek hieronder hoe therapeutische wiet werkt, of het verslavend is en wat de eventuele bijwerkingen zijn.

Wat is therapeutische wiet?

Therapeutische wiet is eigenlijk hetzelfde als recreatieve wiet. Het product wordt alleen voor andere doeleinden gebruikt. De toppen van de wietplant zijn daarbij rijk aan bepaalde stoffen, zoals THC en CBD. En wetenschappers zijn druk bezig de toepassingen hiervan te onderzoeken.

Wanneer deze moleculen voor een specifiek doel worden gebruikt, lijken ze veelbelovend te zijn, zoals blijkt uit onderzoek op cellen, dieren en een beperkt aantal studies met mensen.

Er is ook veel anekdotisch bewijs waarin de voordelen van therapeutische wiet naar voren komen. Toch is cannabis geen wondermiddel waarmee je ziekten kunt genezen of voorkomen.

Mensen die therapeutische wiet gebruiken, doen dit op verschillende manieren. Voorbeelden zijn het vapen van toppen en extracten, het eten van edibles en het toedienen van sublinguale oliën.

• Hiaten in het onderzoek

Het gebrek aan goede data is een serieus obstakel wat betreft de validiteit van het bijna wonderbaarlijke anekdotische bewijs. Wetenschappers zijn al ruim een eeuw bezig met het onderzoeken van de cannabisplant, maar wiet is tientallen jaren verboden geweest, wat ons heeft belemmerd het kruid en de effecten ervan goed te bestuderen.

Momenteel classificeert de Drug Enforcement Agency (DEA) in de Verenigde Staten wiet als een schedule I-drug^[1], naast middelen als LSD, heroïne en peyote. Per definitie worden drugs in deze categorie momenteel niet geaccepteerd voor therapeutische doeleinden en bieden ze een hoog risico op misbruik. Deze classificatie is in strijd met het huidige gebruik van wiet in het land. In 36 Amerikaanse staten is het bij bepaalde aandoeningen namelijk mogelijk een recept voor cannabis te krijgen. Onder Europese wetgeving is het gebruik ervan technisch gezien ook nog steeds verboden. Wel hebben sommige EU-lidstaten het onder specifieke voorwaarden gelegaliseerd.

Wat is cannabis?

Cannabis is een bloeiende plant uit de hennepfamilie. Ook hop en de Europese netelboom vallen hieronder. Cannabis is tweehuizig (ze ontwikkelt aparte mannelijke en vrouwelijke planten). De meeste cannabisproducten die we daarbij consumeren, zowel recreatief als medicinaal, zijn afkomstig van de toppen van vrouwelijke cannabisplanten.

Er is veel discussie over de taxonomie van cannabisplanten. Over het algemeen zijn de planten echter onderverdeeld in de volgende soorten: Cannabis indica, Cannabis sativa en Cannabis ruderalis.

Alles over cannabisverbindingen

De cannabisplant bevat meer dan 400 verschillende chemische verbindingen. Ruim 100 daarvan zijn cannabinoïden. Dit zijn verbindingen die direct of indirect reageren op cannabinoïdereceptoren.

De twee bekendste verbindingen uit cannabis zijn THC (tetrahydrocannabinol) en CBD (cannabidiol). THC is het belangrijkste bestanddeel van marihuana. Deze stof wekt ook de bedwelmende effecten op. CBD vinden we echter meestal in hogere concentraties in hennep of cannabisplanten die speciaal ontwikkeld zijn om veel cannabidiol te bevatten.

Naast cannabinoïden bevat cannabis ook andere belangrijke verbindingen, zoals terpenen. Deze vinden we in de essentiële oliën van de plant. Ze spelen daarbij een belangrijke rol in de unieke aroma's van de cannabisplant.

Elke cannabisplant heeft haar eigen, unieke, chemische opmaak. Bepaalde planten bevatten bijvoorbeeld hogere concentraties cannabinoïden en terpenen dan andere. Dit komt door de genetica van verschillende soorten.

Het entourage-effect

Diverse onderzoeken naar cannabis richten zich op de effecten van individuele verbindingen. We leren hierdoor veel over deze stoffen, maar het roept ook vragen op over de unieke eigenschappen van wiet.

De term "entourage-effect" is in het leven geroepen door Raphael Mechoulam, een toonaangevende cannabisonderzoeker uit Israël. In 1998 beschreven hij en een team collega's het entourage-effect in een paper^[2] in het European Journal of Pharmacology. Ze schrijven daarbij dat de effecten van cannabis niet slechts tot stand komen door de individuele chemicaliën in de plant, maar ook door de manier waarop deze stoffen samenwerken in het lichaam.

Een mooi voorbeeld van het entourage-effect vinden we in de interactie tussen THC en CBD. In meerdere onderzoeken is aangetoond dat cannabidiol in staat is de bedwelmende effecten van THC te verminderen^[3]. Het beïnvloedt namelijk het vermogen van de laatstgenoemde chemische stof om zich te binden aan CB1-receptoren in de hersenen en de rest van het lichaam.

Andere voorbeelden van het entourage-effect zien we als we de effecten van synthetische cannabinoïde-isolaten als dronabinol (synthetische zuivere THC) vergelijken met die van natuurlijke cannabinoïden. Naar verluidt, verschilt het effect van dronabinol enorm van dat van THC. De bijwerkingen zijn daarbij intenser en houden langer aan.

Dit is wellicht moeilijk te bevatten, omdat dronabinol structureel overeenkomt met THC. De duidelijke verschillen tussen de effecten zijn echter waarschijnlijk te wijten aan het entourage-effect. Dronabinol bevat uitsluitend zuivere THC, terwijl er in cannabis een overvloed aan andere componenten zit.

Alles over je endocannabinoïdesysteem (ECS)

Om medicinale cannabis te begrijpen, zou je inzicht moeten hebben in het endocannabinoïdesysteem. Dit systeem reguleert de effecten van wiet in het lichaam.

Het endocannabinoïdesysteem is het beste te beschouwen als een regelsysteem. Sommigen zien het zelfs als het belangrijkste homeostatische systeem in het lichaam, verantwoordelijk voor het handhaven van een zorgvuldig evenwicht, zodat je lijf zo goed mogelijk functioneert.

Het bestaat in wezen uit drie hoofdcomponenten:

• Endocannabinoïden, zoals anandamide en 2-AG. Deze verbindingen lijken op de cannabinoïden uit cannabis. Het lichaam maakt ze echter van nature aan.
• Cannabinoïdereceptoren CB1 en CB2, die endocannabinoïden ontvangen. CB1-receptoren vinden we in hoge concentraties in de hersenen. CB2-receptoren zitten vooral in immuuncellen.
• Enzymen, zoals vetzuuramidehydrolase en cytochroom P450. Deze helpen bij het synthetiseren, transporteren en metaboliseren van cannabinoïden.

Het lichaam maakt endocannabinoïden aan als reactie op diverse factoren. Denk aan beweging, stress en het moment van de dag. Als we bijvoorbeeld te maken krijgen met een stressvolle gebeurtenis, maakt het lichaam endocannabinoïden aan om de negatieve effecten te minimaliseren.

Deze endocannabinoïden worden vervolgens getransporteerd om specifieke receptoren te activeren. Om je dit te helpen visualiseren, mag je de cannabinoïdereceptoren zien als sloten en de endocannabinoïden als sleutels. Wanneer een endocannabinoïde een receptor activeert, stimuleert dit een specifieke reactie in het lichaam.

Momenteel blijkt uit onderzoek dat het endocannabinoïdesysteem betrokken is bij een groot aantal lichamelijke processen. Deze omvatten:

Cannabis als medicijn

Het endocannabinoïdesysteem is in de 20e eeuw ontdekt. Onderzoekers wilden daarbij de mechanismen achter de unieke, bedwelmende effecten van cannabis begrijpen. Tegenwoordig denkt men dat het ECS een mogelijk therapeutisch doel is bij diverse aandoeningen. Op cannabis gebaseerde therapieën winnen daarom steeds meer aan populariteit.

Tot op heden richt het meeste onderzoek naar medicinale cannabis zich op THC en CBD. THC blijkt daarbij een CB1-agonist te zijn. Dit betekent dat het zich direct bindt aan CB1-receptoren. Als dit gebeurt, ontstaan diverse effecten. Deze variëren en zijn afhankelijk van de methode van toediening, de dosering, de persoon en de gevoeligheid voor cannabis.

CBD is echter gecompliceerder. In tegenstelling tot THC heeft het geen affiniteit met cannabinoïdereceptoren. In plaats daarvan werkt CBD in op serotonine-, vanilloïde-, GABA-, gamma- en een groot aantal andere receptoren. Het is zelfs aangetoond dat het in wisselwerking staat met wel 60 verschillende moleculaire routes.

Medicinale cannabis draait om het benutten van de componenten in de plant om balans in het endocannabinoïdesysteem te herstellen. Hiermee is het mogelijk diverse aandoeningen en symptomen te verlichten.

In hoeverre cannabis dergelijke uiteenlopende effecten op het lichaam heeft, is echter moeilijk te achterhalen.

Is CBD effectief zonder THC?

CBD lijkt zonder THC goed te werken. Veel mensen zeggen daarbij goede resultaten te behalen als ze CBD-olie met slechts sporen van THC gebruiken.

Sommige gebruikers en fabrikanten zijn dan ook een groot voorstander van het isoleren van cannabinoïden, in de hoop er een hoge concentratie van te verkrijgen. Hoewel sommige mensen hier zeker baat bij hebben, wijst vroeg onderzoek juist op de voordelen van het gebruik van de gehele plant, precies zoals de natuur het bedoeld heeft.

De toppen van de cannabisplant bevatten ruim honderd cannabinoïden en meer dan tweehonderd terpenen. Geïsoleerd, bieden deze verbindingen unieke effecten. Toch lijken ze ook samen te werken, wat tot het zogeheten entourage effect^[4] leidt. Lopend onderzoek suggereert dat cannabinoïden en terpenen hun krachten bundelen om betere resultaten te behalen. Hieronder vallen ook CBD en THC, die prima samen kunnen werken (maar ook afzonderlijk).

Inmiddels is er een algemeen beeld ontstaan: mensen lijken CBD te beschouwen als het niet psychoactieve, therapeutische molecuul en THC als het 'leuke' recreatieve, psychoactieve stofje. Dit beeld klopt echter niet. In veel onderzoeken bestudeert men namelijk ook de therapeutische mogelijkheden van THC.

Ook de interesse en investeringen van farmaceutische bedrijven getuigen van de opkomst van THC als een zinvolle, therapeutische cannabinoïde. Insys Therapeutics ontwikkelde bijvoorbeeld een synthetische vorm van THC, bekend als dronabinol.

Interessant genoeg, bestempelde de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) het medicijn als veilig en effectief voor de behandeling van anorexia door hiv/aids^[5] en misselijkheid en braken door chemotherapie^[6].

De DEA verplaatste dronabinol ook van schedule I naar schedule II. Ondertussen valt wiet zelf echter nog steeds in de meest beperkende categorie.

Onderzoeksresultaten inzake medicinale cannabis

• Ontstekingen

Er is veel onderzoek gedaan dat aantoont dat het endocannabinoïdesysteem een sleutelrol speelt bij het reguleren van de ontstekingsreactie^[7]. Bovendien hebben preklinische onderzoeken met proefdieren aangetoond dat cannabinoïden ontstekingen^[8] die in verband zijn gebracht met verschillende gezondheidsproblemen kunnen reduceren. Een review uit 2018^[9] suggereert dat cannabinoïden artroseklachten verlichten door het katalyseren van een anti-inflammatoire, verdovende en antinociceptieve werking in het endocannabinoïdesysteem. Onderzoekers wijzen er echter op dat er slechts enkele klinische studies zijn gedaan op het gebied van de veiligheid en werkzaamheid van medicinale cannabis.

• Pijn

Het endocannabinoïdesysteem speelt ook een belangrijke rol bij de ervaring van pijn en de reactie daarop. In onderzoek zijn cannabinoïdereceptoren gevonden op presynaptische plaatsen^[10] in het centrale en perifere zenuwstelsel. Cannabinoïden die inwerken op deze receptoren, zijn in staat de overdracht van pijnsignalen te veranderen. Cannabinoïden zijn dus een interessant onderwerp als het gaat om de behandeling van pijn. Dit geldt voor zowel nociceptieve pijn door letsel als neuropathische pijn door aandoeningen als multiple sclerose.^[11]

• Huidaandoeningen

Het endocannabinoïdesysteem is ook actief in de huid.^[12] Hierbij is het te activeren door plaatselijke producten te gebruiken, zoals crèmes, balsems en oliën. Deze ontdekking heeft geleid tot een gigantische industrie met topicale cannabisproducten. Dergelijke producten ondersteunen onder andere bij acne, allergische reacties, dermatitis en psoriasis.

• Psychische stoornissen

Onderzoek naar cannabinoïden voor psychische stoornissen is nog beperkt, hoewel cannabinoïden in vroege onderzoeken hebben aangetoond dat ze mogelijk neuroprotectieve^[13] eigenschappen hebben. Bovendien zouden ze neurogenese^[14] bevorderen (het ontstaan van nieuwe neuronen) in sleutelgebieden van de hersenen die zijn geassocieerd met de geestelijke gezondheid.

• Tumoren

Een van de taken van het endocannabinoïdesysteem is het reguleren van celgroei en celdood. De laatste jaren heeft dit veel discussie aangewakkerd over de mogelijkheden van cannabinoïden bij de behandeling van tumoren. Het onderzoek bevindt zich nog in een vroeg stadium, maar suggereert dat cannabinoïdetherapieën de groei en de uitzaaiing van tumoren reguleren.^[15]

• Misselijkheid, Braken, Eetlust

Onderzoek in diermodellen liet een verband zien tussen THC en CBD^[16] en misselijkheid en braken^[17]. 

• Slaapstoornissen

Gezien de vaak sedatieve effecten van THC-rijke cannabis (met name in grote hoeveelheden), lijkt het redelijk om aan te nemen dat cannabis mogelijk een waardevol slaaphulpmiddel is. Hier zijn echter nog geen hoogwaardige onderzoeken naar gedaan. Toch zijn er veel verhalen die duiden op de sedatieve en slaapverwekkende effecten van indica-dominante cannabisvariëteiten. Mensen die snel in Droomland willen belanden, zouden dan ook een THC-rijke strain kunnen overwegen. CBD ligt tevens onder de loep^[18] op dit gebied, maar resultaten hebben nog geen uitsluitsel gebracht.

Hoe kom je aan medicinale cannabis?

Er is een aantal landen waar cannabis voor medicinaal gebruik gelegaliseerd is. Voorbeelden zijn Nederland, Luxemburg, Duitsland, Canada, Australië en veel Amerikaanse staten. De medicinale programma's verschillen echter per regio en er zijn soms grote discrepanties. Wel hebben de meeste van deze landen cannabis vaak gelegaliseerd voor een specifieke lijst met aandoeningen. Mensen met deze ziektes moeten daarbij zijn beoordeeld door een arts. Hierbij ontvangen ze cannabis op recept of een medicinale cannabiskaart om het te kopen in een apotheek of dispensarium.

Cannabiswetten en synthetische cannabinoïden

In veel Europese landen is therapeutische wiet nog altijd illegaal. Sommige overheden zijn inmiddels echter wel begonnen met het versoepelen van wetgeving omtrent op cannabis gebaseerde medicijnen. Dit zijn vaak gepatenteerde en synthetische producten die de effecten van wiet nabootsen. Enkele overheden staan ook het gebruik van wiettoppen toe, maar dat komt minder vaak voor.

Deze producten zijn onder meer:

Hoe gebruik je medicinale cannabis?

Medicinale cannabis is verkrijgbaar in verschillende vormen. Deze zijn:

• Cannabistincturen en -oliën: tincturen bestaan uit cannabis onttrokken in alcohol met een hoog percentage. Bij oliën zit het extract echter in een dragende olie (meestal MCT-, hennepzaad- of olijfolie). Deze producten bevatten vaak CBD, THC en andere verbindingen uit de cannabisplant. In sommige zitten ook andere ingrediënten om een bepaalde klacht of aandoening beter te verlichten. Je dient tincturen en oliën meestal toe onder de tong. Daar absorberen de slijmvliezen in de mond ze. Het effect komt daarbij meestal in 15 minuten op.
• Edibles: cannabis-edibles vind je in allerlei vormen en maten. Soms bevatten ze hoge doses cannabinoïden. Het spijsverteringsstelsel moet deze eerst afbreken voordat je effect merkt. Dit duurt soms een uur of langer. Je geniet echter wel van een langdurige afgifte van cannabis in het lichaam.
• Capsules: capsules bevatten een dosis cannabisolie. Je slikt ze door en net als bij edibles, moet je spijsverteringsstelsel eerst aan de slag voordat je effect merkt.

• Topicals: deze producten bestaan onder meer uit crèmes en balsems. Je brengt ze daarbij rechtstreeks op de huid aan. Het is ook mogelijk dat ze diverse andere ingrediënten bevatten om symptomen te bestrijden. Denk daarbij aan ontstekingen, jeuk, roodheid, pijn, acne en huiduitslag. Het effect van topicals komt meestal binnen 10 minuten op. De cannabinoïden in deze producten bieden lokale verlichting, maar komen niet in de bloedbaan terecht.
• Toppen: gedroogde cannabistoppen zijn rijk aan trichomen en bevatten de cannabinoïden, terpenen en andere verbindingen die cannabis voorzien van unieke medicinale eigenschappen. De toppen zijn te roken of vapen, maar ook te verwerken in olie, boter of andere producten. Medicinale cannabisplanten zijn daarbij zelf te kweken vanaf zaad of met klonen. Dit hangt af van de verkrijgbaarheid en je setup.
• Concentraten: cannabisconcentraten ontstaan door de belangrijkste verbindingen te onttrekken uit het plantenmateriaal om een krachtig extract te maken. Deze extracten hebben vele namen, zoals hasj, olie en dabs. Meestal gebruik je ze met een vaporizer of een speciale pijp. Het is echter ook mogelijk ze te roken of toe te voegen aan edibles.
• Transdermale pleisters: de naam verraadt het al. Transdermale cannabis-pleisters zijn pleisters die cannabinoïden middels de huid in de bloedbaan brengen. Ze verschillen van andere topicals, want ze zorgen voor een gestage, langdurige afgifte van cannabinoïden in je systeem.

Hoe doseer je medicinale cannabis?

Als het gaat om medicinale cannabis, is de dosering ontzettend belangrijk. Helaas heeft wiet op iedereen een andere uitwerking. Er zijn dus geen standaard voorschriften voor het correct doseren van medicinale cannabis.

Bij het gebruik van THC vinden veel mensen verlichting met een microdosis van 2,5mg. Microdoseren is daarbij een populaire trend, want je verlicht zo je symptomen zonder de sterke, bedwelmende effecten van een hoge dosis THC te ervaren. Anderen hebben wellicht wel een grotere dosering nodig.

Ook het doseren van CBD is persoonlijk. Meestal gaat het vinden van de juiste dosering met vallen en opstaan. De aanbeveling is te beginnen met een kleine dosis CBD en deze stapsgewijs op te bouwen. De gedachte hierachter is dat je je opwerkt naar een dosering die maximale verlichting biedt, zonder bijwerkingen.

Helaas is er nog minder informatie over het doseren van andere cannabinoïden, zoals CBN, CBG en CBC. Deze verbindingen zijn namelijk nog niet zo goed bestudeerd als THC en CBD.

Bijwerkingen van therapeutische wiet

Wiet kan echter ook bijwerkingen hebben, wat overigens voor alle medicijnen geldt. Maar in tegenstelling tot opioïden en andere medicijnen, die soms tot overdoses leiden, onderdrukt cannabis het ademhalingsapparaat in de hersenen niet. Om deze reden komt een overdosis door wiet zelden voor.

Toch kan wiet wel korte- en langetermijneffecten hebben. Er bestaan bijvoorbeeld grote zorgen over het gebruik ervan onder jongeren en de negatieve invloed ervan op hersens in ontwikkeling^[19].

De bijwerkingen van wiet verschillen echter en zijn afhankelijk van de meest voorkomende cannabinoïde. Zo lopen de effecten van THC en CBD behoorlijk uiteen.

Mogelijke bijwerkingen van THC zijn onder meer:

Mogelijke bijwerkingen van CBD zijn onder meer:

Is therapeutische wiet verslavend?

Gebruikers van therapeutische wiet kunnen verslaafd raken aan cannabis, hoewel de kans daarop over het algemeen klein is. Deze aandoening staat bekend als 'cannabisgebruiksstoornis', en beïnvloedt het beloningssysteem van de hersenen. Dit kan uiteindelijk resulteren in veranderingen in het dopaminesysteem^[20], een netwerk dat verantwoordelijk is voor gevoelens van genot.

Onderzoek toont aan dat het aantal mensen met een cannabisgebruiksstoornis is toegenomen^[21] in Amerikaanse staten waar recreatieve wiet is gelegaliseerd. Deze data wekken de indruk dat veel jonge, maar ook volwassen wietgebruikers een aanzienlijk risico^[22] lopen op de stoornis, zelfs als ze in het begin niet eens zo vaak wiet gebruiken.

De legalisering van wiet in deze staten lijkt echter ook voor een afname in fatale overdoses door opiaten^[23] te zorgen.

Een cannabisgebruiksstoornis manifesteert zich bij chronisch wietgebruik, en kan leiden tot gevoelens van afhankelijkheid en zelfs ontwenningsverschijnselen^[24], net als bij verslavingen aan andere middelen.

Het grootste deel van dit onderzoek is gericht op wietverslaving met betrekking tot THC-rijke cannabis, maar onderzoekers kijken nu of CBD^[25] mensen kan helpen om verslaving juist te bestrijden. Er wordt ^[26]dan vooral gekeken naar verslaving aan cocaïne en methamfetamine.

De toekomst van therapeutische wiet

Therapeutische cannabis staat nog altijd in de kinderschoenen. Maar nu het in steeds minder landen verboden is, zijn wetenschappers beter in staat de wietplant uitgebreid te onderzoeken. Nu zij steeds meer over de effecten van honderden andere cannabinoïden en terpenen beginnen te ontdekken, evenals hoe die stoffen samenwerken, kunnen we hopelijk snel flinke sprongen maken.

CBD en THC lijken veelbelovend, maar ze zijn slechts een minuscuul onderdeel van de wietplant. In de toekomst komen er waarschijnlijk dan ook meer verfijnde combinaties van cannabinoïden en terpenen op de markt, die speciaal op specifieke behoeften en aandoeningen zijn afgestemd.