Wat is het cannabinoïde-hyperemesissyndroom?

Wiet heeft een goed veiligheidsprofiel. Het wordt al duizenden jaren gebruikt en er zijn vrijwel geen sterfgevallen door cannabisgebruik alleen bekend. Dat betekent dat je een heel laag risico loopt bij het gebruik ervan. De meeste mensen genieten in alle rust van wiet en gebruiken de plant om te ontspannen, de creativiteit te vergroten, of om te socializen. Maar soms kan cannabisgebruik zeer vervelende klachten veroorzaken. Zo is er het cannabinoïde-hyperemesissyndroom, ook wel 'CHS' genoemd. Dit veroorzaakt overgeven, pijn en vreemd, dwangmatig gedrag.

Wat is het cannabinoïde-hyperemesissyndroom?

De gerespecteerde cannabisonderzoeker dr. Ethan Russo beschrijft het CHS als "een raadselachtige toestand met [diverse] tekenen en symptomen^[1]". Het treedt vaak op na zwaar en langdurig cannabisgebruik. Het werd in 2004 door Australische medische professionals bij negen patiënten voor het eerst geïdentificeerd. Uiteindelijk wisten onderzoekers echter het eerste bekende geval te herleiden naar het jaar 1996: toen vertoonde iemand voor het eerst, voor zover bekend, dergelijke symptomen.

Mensen die last krijgen van het CHS, gebruiken vaak al jaren wiet voordat ze tekenen van de aandoening gaan vertonen. Constante blootstelling aan hoge THC-niveaus veroorzaakt uiteindelijk de symptomen. De term 'hyperemesis' betekent 'ernstig of langdurig overgeven'. Gedurende enkele maanden ervaar je dan ook misselijkheid en braakaanvallen. Het kan zelfs zo erg worden dat je in het ziekenhuis opgenomen moet worden.

Als je pech hebt, beland je eerst een aantal keren op de Eerste Hulp voordat de diagnose gesteld wordt. Het CHS wordt door artsen namelijk vaak aangezien als het cyclisch braken syndroom (CBS), een aandoening die juist regelmatig met therapeutische wiet wordt behandeld!

Inmiddels zullen artsen de aandoening waarschijnlijk sneller herkennen. Sommige onderzoekers denken echter dat het CHS veel vaker voorkomt dan gerapporteerd wordt, en een snelgroeiend probleem is. De wiet van tegenwoordig heeft bovendien een steeds hoger THC-gehalte, en dit zal waarschijnlijk ook bijdragen aan het aantal gevallen.

Het CHS heeft ook een einde gemaakt aan de mythe dat je niet doodgaat van wiet. Zo zijn er minstens twee sterfgevallen^[2] bekend door deze reactie op THC.

• Wat zijn de symptomen van het CHS?

De symptomen van het CHS zijn onderverdeeld in drie hoofdfasen:

• Maar helpt THC niet om misselijkheid en braken te verminderen?

Voor veel CHS-patiënten komt het als een verrassing dat ze van wiet moeten overgeven. Want om misselijkheid en braken te behandelen, worden toch ook wel op wiet gebaseerde medicijnen voorgeschreven?

Dat klopt, maar cannabinoïden als THC vertonen een zogeheten 'bifasische dosisrespons'. Dit betekent dat ze een van twee effecten kunnen hebben, afhankelijk van de dosis. Hoewel er onderzoeken aan de gang zijn naar het anti-emetische effect (het verminderen van misselijkheid en braken) van kleine doses THC, is het ook bekend dat een grotere dosering overgeven juist bevordert.

- Dwangmatig baden: vreemd gedrag bij CHS-patiënten

Afgezien van het overgeven, veroorzaakt het CHS ook vreemd gedrag bij mensen die eronder lijden. Veel patiënten baden bijvoorbeeld dwangmatig in heet water. En dan bedoelen we niet af en toe een bad nemen: ongeveer 92% van de CHS-patiënten zou vaak een heet bad of hete douche nemen om de symptomen te verlichten. Dit lijkt zo effectief dat sommige patiënten zelfs het grootste deel van de dag in bad zitten!

Wat veroorzaakt het cannabinoïde-hyperemesissyndroom?

We weten dat een hoge dosering THC bij iedereen overgeven kan opwekken. Maar veel CHS-patiënten consumeren dezelfde hoeveelheid wiet als andere mensen, die er geen last van hebben. Dus wat is hier aan de hand?

Sommige gebruikers weigeren te accepteren dat THC achter hun klachten zit, en daar hebben ze een goede reden voor. Velen zijn namelijk afhankelijk van therapeutische wiet. Anderen gebruiken het echter recreatief en waarderen simpelweg de effecten daarvan.

Door deze ontkenning is de theorie ontstaan dat er iets anders aan de hand is. Sommigen wijzen het bijvoorbeeld toe aan besmetting van de toppen, in de veronderstelling dat resterende pesticiden het constante braken veroorzaken. Maar volgens dr. Russo klopt dit niet. De symptomen van pesticidenvergiftiging komen namelijk niet overeen met de klachten die bij het CHS ontstaan.

De toxische reactie op THC bij CHS-patiënten heeft waarschijnlijk met genetische factoren te maken. Dr. Russo en zijn collega's hebben hier in juli 2021 een paper over uitgebracht, getiteld 'Cannabis Hyperemesis Syndrome Survey and Genomic Investigation^[4]'. De studie trof bij CHS-patiënten vijf genetische mutaties aan die niet werden gevonden bij wietgebruikers die na blootstelling aan THC niet hoefden over te geven. Het team wijst ook op veranderingen in het endocannabinoïdesysteem die ten grondslag kunnen liggen aan de symptomen van de aandoening. Hieronder beschrijven we enkele van deze factoren:

• Veranderingen in het endocannabinoïdesysteem

Je hebt vast weleens van het endocannabinoïdesysteem gehoord, oftewel het ECS. Dit systeem reguleert veel fysiologische processen. Onderzoekers hebben ontdekt dat CHS-patiënten de volgende veranderingen in dit vitale systeem vertonen:

- Downregulatie van de CB1-receptor

Het ECS omvat twee primaire receptoren: CB1 en CB2. De CB1-receptor komt veel voor in de hersenen en het zenuwstelsel en helpt bij het reguleren van de impulsoverdracht van neurotransmitters. THC bindt zich aan deze receptoren en heeft zo een psychotroop effect. Onderzoekers hebben bij CHS-patiënten een downregulatie van de CB1-receptor als gevolg van chronisch wietgebruik ontdekt.

- Mutaties in TRPV1

Het team vond ook genetische mutaties in de TRPV1-receptor. Sommige onderzoekers noemen deze receptor de derde cannabinoïdereceptor, of CB3. De primaire endocannabinoïden, anandamide en 2-AG, binden zich, net als CBD, aan deze receptor.

TRPV1 speelt een belangrijke rol bij warmte- en pijndetectie, angst en darmmotiliteit. Dit laatste is de beweging van voedsel door het maag-darmkanaal. Mutaties in deze receptor dragen waarschijnlijk bij aan de angst, pijn en darmproblemen waarmee CHS-patiënten kampen. Bovendien zou dit kunnen verklaren waarom deze patiënten vaak een warm bad nemen. Activering van TRPV1 kan mogelijk helpen om misselijkheid en braken bij het CHS te verminderen^[5].

• Leverenzymdeficiëntie

Dr. Russo en zijn team vonden bij CHS-patiënten ook veranderingen in de leverenzymen. Het enzym CYP2C9 is het eiwit dat hoofdverantwoordelijk is voor het afbreken van THC en de krachtige metaboliet 11-hydroxy-THC. Omdat CHS-patiënten een tekort aan dit enzym vertonen, loopt het THC-gehalte in de hersenen waarschijnlijk hoog op, en dat leidt tot toxiciteit.

• Problemen met de dopamine-signalering

In het onderzoek kwamen ook mutaties in genen die dopaminereceptoren coderen naar voren. De stoffen die deze receptoren stimuleren, hebben ook een effect op de darmmotiliteit en overgeven. Het dopaminesysteem ondersteunt daarnaast beloningszoekend en verslavend gedrag. Veel CHS-patiënten consumeren in hun dagelijks leven veel wiet, en velen blijven het ondanks de onaangename symptomen gebruiken. Genetische mutaties rondom de dopamine-signalering spelen hier waarschijnlijk een rol bij.

• Veroorzaakt CBD het cannabinoïde-hyperemesissyndroom?

Dat kan. Hoewel THC de belangrijkste boosdoener lijkt, stellen onderzoekers dat cannabinoïden als CBD en CBG mogelijk ook een rol spelen^[6]. Beide cannabinoïden vertonen bij een hoge dosering pro-emetische effecten, met andere woorden, ze wekken overgeven op. Maar er is meer onderzoek nodig om hier zeker van te zijn.

Hoe herken je het CHS?

Artsen kijken naar tal van tekenen^[7] bij het stellen van een diagnose, waaronder:

Hoe kun je het CHS behandelen?

Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar voor CHS-patiënten. Allereerst moet je stoppen met wiet gebruiken. Vervolgens zal je arts een van de volgende behandelingen aanbieden:

Is het cannabinoïde-hyperemesissyndroom blijvend?

Daar lijkt het helaas wel op. Onderzoekers bestuderen het CHS nog steeds, maar de bevindingen die tot nu toe bekend zijn, wijzen vooral op genetische factoren. Dit betekent dat CHS-patiënten de symptomen bijna altijd ervaren wanneer ze wiet gebruiken. Maar zodra je ermee stopt, zouden de klachten moeten afnemen.