Hoe beïnvloedt wiet je immuunsysteem?

Zonder immuunsysteem kun je waarschijnlijk niet lang overleven. Als mens ben je altijd omringd door bacteriën, schimmels en virussen die graag de kans aangrijpen om menselijke cellen binnen te dringen. Je immuunsysteem bestaat uit verschillende organen, celtypen en eiwitten die je tegen deze externe dreigingen beschermen. Toch kunnen ze een infectie niet altijd voorkomen. Daarom word je af en toe toch ziek en krijg je bijvoorbeeld met verkoudheid, griep of een andere infectieziekte te maken. Maar dankzij je briljante immuunsysteem is je lijf vervolgens wel beter voorbereid op een volgende dreiging.

Om de kans op ziekte te verkleinen, zoeken veel mensen naar manieren om hun immuunsysteem te stimuleren. Bijvoorbeeld via voeding, beweging, aanpassingen in de lifestyle en supplementen. Een aantal van deze strategieën wordt wetenschappelijk ondersteund, terwijl naar andere sceptischer wordt gekeken. Maar waar past wiet in dit plaatje? Kan dit kruid helpen om je afweer te versterken, en infecties te voorkomen of te beperken? Of maakt wiet het juist erger? Hieronder gaan we uitgebreid op deze en andere vragen in!

Hoe werkt je immuunsysteem?

Voordat we de mogelijke impact van wiet op je weerstand bespreken, gaan we eerst in op hoe je immuunsysteem werkt. Je fysieke afweer kunnen we onderverdelen in twee hoofdcategorieën: je aangeboren immuniteit en adaptieve immuniteit.

Ieder mens wordt met een aangeboren (of algemeen) immuunsysteem geboren. Dit fungeert als je eerste verdedigingslinie tegen ziekteverwekkers die je lijf willen betreden. Het bestaat uit diverse barrières, zoals je huid en slijmvliezen (de binnenwand van de neus, mond, longen en andere organen en holtes), die letterlijk voorkomen dat bacteriën toegang tot je lichaam krijgen.

Deze biologische 'muren' benutten ook enzymen, zuren en slijm om de formatie van bacteriën en virussen te ontmoedigen. Speciale cellen, bekend als 'fagocyten', horen tevens bij het aangeboren immuunsysteem. 'Fago' komt van het Griekse 'phagein', wat 'consumeren' betekent. Fagocyten doen hun naam eer aan door binnendringende ziekteverwekkers te omhullen en 'te verslinden'.

Al met al gebruikt je aangeboren immuunsysteem een wat verstrooide en niet-selectieve strategie om indringers te vernietigen. Je adaptieve (of verworven) immuniteit pakt ziekteverwekkers echter veel specifieker aan. Als je aangeboren verdediging niet volstaat, fungeert je adaptieve immuunsysteem als een soort backup. Het zal daarbij de ziekteverwekker herkennen en specifieke antilichamen aanmaken om er korte metten mee te maken.

Hieronder noemen we de twee belangrijkste cellen die bij dit proces betrokken zijn:

Wiet, het endocannabinoïdesysteem en immuniteit

Het immuunsysteem werkt niet op zichzelf; dat geldt voor alles in je lichaam. Als je enigszins bekend bent met wiet, heb je vast weleens van het 'endocannabinoïdesysteem' (ECS) gehoord. Onderzoekers troffen componenten van dit systeem aan toen ze het effect van wiet op het lichaam bestudeerden. Uiteindelijk ontdekten ze dat deze componenten overal in het lichaam voorkomen. Denk aan de hersenen, de botten, de huid, het spijsverteringsstelsel en het immuunsysteem. Inmiddels beschouwen we het ECS als de 'universele regulator' van het menselijk lichaam. Het helpt namelijk om alles in balans te houden, een toestand die ook wel 'homeostase' wordt genoemd.

Het klassieke ECS bezit twee receptoren, CB1 en CB2. Daarnaast bevat het endocannabinoïden die als signalerende moleculen fungeren (anandamide en 2-AG) en enzymen die endocannabinoïden aanmaken en afbreken. Deze componenten worden ook in het immuunsysteem aangetroffen. Ze helpen daarbij de immuunfunctie onder controle te houden, homeostase aan te sturen en het immuunsysteem te moduleren. Diverse immuuncellen bevatten CB1- en CB2-receptoren, waaronder B-cellen, natuurlijke killercellen, monocyten en CD8- en CD4-lymfocyten. Endocannabinoïden binden zich aan deze receptoren en hepen zo diverse processen te reguleren, zoals de ontstekingsreactie^[1].

Hoe beïnvloedt wiet het immuunsysteem?[

Vanwege de nauwe band tussen het ECS en het immuunsysteem kan wiet mogelijk je lichamelijke afweer beïnvloeden. Endocannabinoïden (die in je lijf zitten) en fytocannabinoïden (uit planten) delen namelijk een soortgelijke structuur. Dit betekent dat externe cannabinoïden, waaronder THC en CBD, mogelijk in staat zijn zich aan de receptoren van het ECS te binden. Ze beïnvloeden daarbij de enzymactiviteit en imiteren endocannabinoïden. Aangezien je lichaamseigen endocannabinoïden veel invloed op je immuunsysteem hebben, zou dit kunnen betekenen dat cannabinoïden uit planten ook het ECS kunnen beïnvloeden voor wat betreft je afweer.

• Auto-immuunziekten

Soms raakt het immuunsysteem van slag. In het geval van auto-immuunziekten zullen de cellen die je lijf eigenlijk moeten beschermen tegen indringers zich tegen je eigen lichaamsweefsels keren. Ze gaan dan gewrichten, de huid en zenuwcellen als agressieve bacteriën en virussen beschouwen. Deze zelf toegebrachte schade leidt tot inflammatoire toestanden. Je kunt dan talloze klachten ervaren, zoals vermoeidheid, pijnlijke spieren, koorts, haaruitval en huiduitslag. Veelvoorkomende auto-immuunziekten zijn reumatoïde artritis, psoriasis en multiple sclerose.

In vroeg onderzoek lijken cannabinoïden veelbelovend als het gaat om ontstekingen die bij auto-immuunziekten betrokken zijn. Dier- en celstudies suggereren ook dat wiet mogelijk een immunosuppressief effect^[6] heeft.

• Wiet en multiple sclerose

Multiple sclerose (MS) is een auto-immuunziekte. Immuuncellen beginnen de hersenen en zenuwen aan te vallen, wat symptomen van vermoeidheid, pijn en spierkrampen veroorzaakt. De exacte oorzaak van multiple sclerose is nog altijd onbekend. Men vermoedt dat een combinatie van genetische en omgevingsfactoren waarschijnlijk de oorzaak is. Wetenschappers zijn benieuwd of cannabinoïden een gunstige impact op de aandoening hebben. Ze denken onder meer aan neuroprotectie en een verminderde activatie van het immuunsysteem. Daarnaast menen medische adviseurs van de MS Society dat medicinale cannabis ongeveer 1 op de 10 patiënten kan helpen bij spierspasticiteit.

De spasticiteit en stijfheid van de spieren die met MS gepaard gaat, kan ook leiden tot een overactieve blaas, waardoor je vaker en sneller moet plassen. In lopende studies bekijkt men of cannabinoïden patiënten kunnen helpen. Cannabinoïdereceptoren spelen zeker een belangrijke rol^[5] in de urineblaas, maar de resultaten zijn tot nu toe wat wisselvallig. Een studie, gepubliceerd in The American Journal of Medicine, suggereert dat cannabisgebruik het risico op een overactieve blaas kan verhogen^[6]. Ondanks deze gegevens blijven wetenschappers de effecten van cannabisextracten^[7] op incontinentie bij patiënten met MS onderzoeken.

• Risico op virale infecties en immunosuppressie

Als wiet een interactie aangaat met het immuunsysteem op zo'n manier dat het wordt onderdrukt, kunnen virussen en andere besmettelijke ziekteverwekkers dan ook de overhand krijgen? Dat is een mogelijkheid. Vanwege dit effect hebben langdurige, zware gebruikers mogelijk een hoger risico op het krijgen en overdragen van infecties en een verminderde immuunfunctie in het algemeen.

Nog zorgwekkender is dat vroeg onderzoek suggereert dat langdurig gebruik van wiet van myeloïde afgeleide suppressorcellen (MDSC's) kan activeren. Deze cellen onderdrukken het immuunsysteem en vergroten de kans op kanker. Maar ondanks dat, wordt in een aantal onderzoeken ook juist onderzocht of de wietplant een positieve impact op pathogene virussen en bacteriën kan hebben.

• Wiet en HIV

HIV, of het humaan immunodeficiëntievirus, verspreidt zich voornamelijk via onbeschermde seks. Zodra het virus het lichaam binnendringt, fungeert het als een parasiet die het immuunsysteem aanvalt. In de vroege stadia van infectie veroorzaakt HIV griepachtige symptomen. Daarnaast zorgt het voor een drastische vermindering van CD4+ T-cellen. Deze cellen helpen om andere immuuncellen te rekruteren wanneer ze met een infectie worden geconfronteerd. Na deze eerste symptomen blijft het virus zich vermenigvuldigen, al merk je daar soms jarenlang helemaal niets van. Onder de oppervlakte blijft het virus het immuunsysteem echter aantasten en verzwakken, wat uiteindelijk tot immunodeficiëntie leidt.

Omdat wetenschappers de immunosuppressieve effecten van wiet onderzoeken, lijkt het logisch dat mensen met HIV de plant moeten mijden. Uit enquêtes blijkt echter dat veel mensen met HIV wiet gebruiken^[8]. Wetenschappers proberen niet alleen de gevaren van wiet bij HIV-patiënten te achterhalen, maar onderzoeken ook of cannabinoïden kunnen helpen de virale vermenigvuldiging te verminderen en het aantal T-cellen te verhogen^[9].

• Neurodegeneratieve ziektes

Multiple sclerosis is een auto-immuunziekte die door neurodegeneratie wordt gekenmerkt. Immuuncellen gaan hierbij in de aanval tegen het centrale zenuwstelsel. Tijdens dit proces werken de cellen in op myeline, de beschermende en isolerende laag die zenuwcellen omhult. Mettertijd raakt myeline beschadigd door deze aanval, evenals de zenuw zelf. Dit kan problemen in het zenuwstelsel veroorzaken. Momenteel richten onderzoekers zich op het mogelijke neurobeschermende effect van de CB1-receptor en stoffen die zich hieraan binden

• COVID-19

SARS-CoV-2, de veroorzaker van de ziekte COVID-19, heeft de wereld voorgoed veranderd. Ondanks de wereldwijde uitrol van vaccins, blijven de besmettingen in veel landen nog oplopen. Wetenschappers zijn daarbij nog altijd op zoek naar behandelingen.

Een aantal onderzoeksteams richt zich op de wietplant in hun zoektocht naar nuttige moleculen. Bepaalde cannabinoïden kunnen de immuunrespons dan wel verminderen, maar andere worden juist onderzocht op hun directe effect op virusdeeltjes. Belangrijk daarbij is dat de dodelijkere eindstadia van COVID-19 door cytokinestormen worden veroorzaakt.

Op dit moment testen wetenschappers uit Portugal combinaties van CBD en terpenen bij infecties met SARS-CoV-2. Andere onderzoekers onderzoeken of de cannabinoïdezuren cannabigerolzuur (CBGA) en cannabidiolzuur (CBDA) kunnen voorkomen dat SARS-CoV-2 gastheercellen binnendringt.

Is wiet nu goed of slecht voor je immuunsysteem?

We hebben niet genoeg informatie om een gedegen antwoord op deze vraag te geven. Er zijn aanwijzingen dat de wietplant immunosuppressieve eigenschappen heeft die gunstig kunnen zijn. Maar als dit klopt, kan het mogelijk ook problemen veroorzaken bij mensen met een verzwakte afweer, of gezonde mensen die vaak wiet gebruiken. De conclusie is dan ook: we hebben meer studies met proefpersonen nodig om een duidelijk antwoord te krijgen.