Hoe behandel je Pythium (wortelrot) bij wietplanten?

Pythium vormt een grote bedreiging voor de gezondheid van cannabisplanten. Onder de juiste omstandigheden krijgen deze vreemde parasitaire organismen vrij spel bij de wortels en veroorzaken ze wortelrot.

Soms is het vrij gemakkelijk een sterke, gezonde wietplant vanaf zaad op te kweken. Andere keren heb je minder geluk. Diverse factoren kunnen een probleem vormen, zoals plagen en ziekteverwekkers. Vooral laatstgenoemde kunnen een grote bedreiging zijn, zeker als ze onopgemerkt blijven.

Wietplanten hebben misschien een aangeboren immuunsysteem dat bepaalde ziekteverwekkers kan neutraliseren, en nuttige microben om zich heen die de slechteriken kunnen bestrijden, maar ze kunnen nog steeds met ziektes te maken krijgen. Van alle microbiële vijanden behoort Pythium tot de destructiefste pathogenen voor de wortels. Leden van dit geslacht zijn geen schimmels of bacteriën, maar behoren tot de 'Oomycetes'. Dit zijn schimmelachtige, parasitaire organismen die iets anders zijn qua geslachtelijke voortplanting, samenstelling van celbronnen en genetische componenten.

Deze ziekteverwekkers veroorzaken verschillende symptomen, waaronder 'damping off', iets wat zaailingen treft en een kweek kan beëindigen voordat deze goed en wel begonnen is. Hieronder leer je alles wat je over Pythium moet weten, zoals hoe je het behandelt en hoe je voorkomt dat het je wietplanten infecteert.

Wat is Pythium (wortelrot)?

Leden van het geslacht Pythium zijn plantpathogenen die grote schade aanrichten in agrarische omgevingen, zowel in grote velden als in de kleinere thuiskweek. Wetenschappers hebben binnen het geslacht meer dan honderd verschillende soorten geïdentificeerd. Vroeger werden ze als 'schimmelpathogenen' beschouwd, maar onderzoekers hebben Pythium uiteindelijk vanwege genetische, seksuele en structurele verschillen als 'parasitaire Oomycetes' geclassificeerd.

De verschillende soorten Pythium vormen in de bodem schimmelachtige netwerken die zowel seksuele als aseksuele structuren bezitten. Ze produceren twee typen sporen die planten aantasten: zoösporen en oösporen. Seksuele reproductie leidt tot de vorming van oösporen. Deze dikwandige sporen kunnen planten direct infecteren, maar ook blaasjes vormen die zich met cytoplasma vullen. Uiteindelijk ontstaan in zo'n blaasje zoösporen. Deze zijn uitgerust met een flagellum, een kleine staart die ze benutten om zichzelf door stilstaand water en verzadigde grond te bewegen. Zoösporen worden aseksueel gecreëerd in structuren die we 'sporangia' noemen.

De wortels van planten geven suikerachtige exsudaten af om nuttige microben aan te trekken. Maar ook de zwemmende zoösporen voelen zich tot deze exsudaten aangetrokken. Ze volgen het spoor, hechten zich vast aan de wortelpunt en vormen een harde celwand. Daar laten ze een hyfe vrij, een draadachtige structuur die enzymen benut om de celwanden van epidermale wortelcellen te doorbreken.

Deze hyfen vertakken zich om de cellen van de wortelcortex (de buitenste laag van cellen) te koloniseren. Uiteindelijk wordt deze structuur onstabiel en stort deze in. De wortelcortex bevat belangrijke wortelharen die planten gebruiken om water en voedingsstoffen op te nemen. Een met Pythium geïnfecteerde plant heeft dan ook geen toegang meer tot de bronnen die ze nodig heeft om te overleven. Pythium veroorzaakt daarnaast schade die andere pathogenen die de wortels aantasten als toegangspoort kunnen gebruiken.

Wat zijn de oorzaken van een infectie met Pythium?

Pythium-soorten zijn opportunistische waterschimmels en veroorzaken wortelrot als de omgevingsfactoren dat toelaten. Ze slaan daarbij toe wanneer planten verzwakt of beschadigd zijn. En dit heeft ook weer gevolgen voor de plantimmuniteit en -vitaliteit.

Overbewatering zorgt voor de ideale anaerobe omgeving voor Pythium. Zoösporen kunnen gemakkelijk bewegen in natte grond, waardoor ze exsudaten kunnen traceren. Een gebrek aan zuurstof in de wortelzone kan ook wortels verstikken, waardoor cellen afsterven en zoösporen makkelijker toegang krijgen. Daarnaast kan overtollig water ander ongedierte aantrekken, zoals schimmelmuggen, die eveneens de wortelcortex aanvallen en verzwakken.

De ware oorzaak van wortelrot door Pythium is echter de ziekteverwekker van deze infectie. Buiten is het daarbij veel waarschijnlijker dat planten deze pathogeen tegenkomen. Binnen kun je er als kweker beter voor zorgen dat je planten beschermd blijven. Pythium kan echter wel degelijk in je kweekruimte terechtkomen, bijvoorbeeld via geïnfecteerde planten, besmette apparatuur of je kleding.

Kan wortelrot zich naar andere wietplanten verspreiden?

Ja. De verschillende soorten Pythium beschikken over effectieve manieren om hun overleving als parasiet te verzekeren. Nadat ze de wortelcortex hebben veroverd, zullen ze doorgaan met het verkrijgen van middelen en zich blijven voortplanten. Dankzij de voortdurende afgifte van zoösporen kunnen de nakomelingen zich snel door de aarde verspreiden op zoek naar andere bronnen van exsudaten.

De seksuele productie van oösporen laat ook langdurige genetische afzettingen in de bodem achter. Deze structuren zijn in de winter sluimerend aanwezig, maar tasten in de daaropvolgende lente jonge zaailingen aan. Zoösporen en oösporen van Pythium kunnen zich via verschillende vectoren verspreiden, waaronder hydro-oplossingen en besmette aarde.

Hoe ziet Pythium (wortelrot) eruit?

Als Pythium wortelrot veroorzaakt, kun je dat op diverse manieren zien. Let op de volgende symptomen:

🟡 Kleur van de wortels: de wortels lijken donkerder van kleur. In plaats van het gebruikelijke wit, zie je beige, gele en bruine tinten.

🌫️ Textuur van de wortels: de wortels van planten zijn relatief stevig. Bij wortelrot worden ze echter zacht, papperig en kleverig. Dit komt door de structurele veranderingen als gevolg van schade aan de wortelcortex.

🦨 Geur van de wortels: infecties met Pythium ontstaan vaak onder anaërobe omstandigheden. Hierdoor zullen zowel de rotte wortels als het groeimedium een onaangename geur afgeven.

🥀 Damping off: jonge zaailingen verliezen snel hun vitaliteit. Kort nadat de scheuten zijn opgekomen, zullen ze volledig instorten.

📉 Vertraagde groei: het valt op dat oudere planten minder goed presteren. Ze zullen veel minder snel groeien.

🕸️ Kroonrot: als Pythium de cellen hoger in de plant infecteert, worden het bovenste deel van de wortels en het onderste gedeelte van de hoofdsteel bruin.

🍂Chlorose: als de wortelcortex beschadigd is, kunnen planten minder stikstof opnemen. Het gevolg is vergeling van de waaierbladeren.

Is wortelrot te herstellen?

Wortelrot door Pythium is niet te behandelen. Dat betekent echter niet dat je zomaar afscheid moet nemen van je plant: je moet eerst vaststellen wat er precies loos is!

Als je buiten kweekt, in de volle grond, moet je ervoor zorgen dat je deze locatie volgend jaar vermijdt. Wanneer je hier namelijk opnieuw wietplanten neerzet, kun je hetzelfde resultaat verwachten.

Als je wietplanten veredelt, let dan op planten die een hoge weerstand tegen de infectie vertonen. Wanneer je een stekje op een geïsoleerde plek opkweekt, kun je veerkrachtige genen veiligstellen.

Hoe behandel je Pythium (wortelrot)?

Zoals gezegd, is er geen behandeling als je wietplant met Pythium geïnfecteerd is. Helaas zul je alle aangetaste planten zo snel mogelijk moeten verwijderen om verspreiding te voorkomen. Je kunt ze het beste verbranden, als dat mogelijk is. Als je ze namelijk op de composthoop gooit, kun je volgend jaar weer met oösporen te maken krijgen!

Voor je planten is dus geen behandeling mogelijk, maar dat geldt niet voor je kweekmedium. Er bestaan diverse chemische producten die je hierbij kunt gebruiken. Als je echter liever zo natuurlijk mogelijk te werk gaat, dan kun je onderstaande stappen volgen:

1. Verwijder allereerst alle aangetaste planten om ze te verbranden. De plek waar je hebt gekweekt kun je volgend seizoen maar beter vermijden, want je wilt slapende oösporen niet opnieuw van voedsel voorzien!
2. Maak nu sterke compostthee. Vroeg onderzoek suggereert namelijk dat zowel beluchte als niet-beluchte compostthee kan helpen de myceliumgroei van bepaalde soorten Pythium te remmen. Deze brouwsels benutten inoculanten om snel nuttige microben te produceren. Denk hierbij aan schimmels, bacteriën, protozoa en nematoden. Na het aanbrengen van compostthee vergroten deze organismen de biodiversiteit in de bodem en gaan ze de strijd met ziekteverwekkers aan.
3. Gebruik de komende seizoenen, in de lente en de herfst, royale hoeveelheden compostthee. Zo kun je het bodemmicrobioom in het getroffen gebied opnieuw in evenwicht brengen.

Wortelrot en hydroponics

Hydroponic-systemen kun je veel gemakkelijker schoonmaken dan een perkje met aarde. Als je planten in een hydrocultuur kweekt en je tekenen van stengelrot en ongezonde wortelverkleuring opmerkt, kun je simpelweg alles schoonmaken en opnieuw beginnen. Giet de voedingsoplossing uit je systeem weg (niet in je tuin!).

Maak vervolgens een oplossing van 3% waterstofperoxide en reinig hiermee de binnenkant van je kweektent en je gehele hydroponic-systeem, met behulp van een zachte spons. Zorg dat je elke vierkante centimeter van je reservoir en eventuele externe kweektrays onder handen neemt. Week kleinere onderdelen en buizen in emmers met dezelfde oplossing en vervang alle onderdelen die te klein of lastig zijn om grondig schoon te maken.

Hoe voorkom je Pythium (wortelrot)?

Als kweker kun je een aantal dingen doen in een poging Pythium te weren. Wondermiddelen bestaan niet, maar er zijn zeker manieren om de kans op een infectie aanzienlijk te verminderen. Probeer bijvoorbeeld de volgende strategieën:

• Symbiotische schimmels: arbusculaire mycorrhizaschimmels hechten zich aan de wortels van wietplanten en vormen zo een symbiotische relatie. Ze helpen planten voedingsstoffen en water te bemachtigen en in ruil daarvoor ontvangen ze exsudaten. Ook helpen ze wietplanten mogelijk tegen bepaalde soorten^[1] Pythium te beschermen. Breng de sporen of propagules bij het zaaien of het verplanten van je zaailingen aan.
• Trichoderma: leden van dit geslacht van bodemschimmels kunnen Pythium in de wortelzone helpen bestrijden. Breng Trichoderma aan op zaden of gebruik het als bodemverbeteraar.
• Geef zorgvuldig water: als je de kans op wortelrot wilt verkleinen, moet je ook weten hoe je je wietplanten correct water geeft. Wacht tot de bovenste twee centimeter van de aarde helemaal droog zijn voordat je opnieuw bewatert. Met een goed waterschema voorkom je anaërobe omstandigheden die een infectie stimuleren.
• Optimaal gehalte opgeloste zuurstof (hydroponics): een laag niveau opgeloste zuurstof in een hydroponic-systeem kan de kans op wortelrot vergroten. Gebruik technieken als fluming en elektrolyse om het gehalte opgeloste zuurstof te verhogen.
• Algemene hygiëne: als je schoon werkt, kun je ook voorkomen dat Pythium een kans krijgt om zich te vestigen. Maak steeds goed je apparatuur schoon en trek vuile kleding uit voordat je je kweekruimte betreedt. Zorg dat je aparte kweekspullen gebruikt voor je binnen- en buitenplanten. Neem bijvoorbeeld nooit vuile potten of gieters van buiten mee je kweektent in, of andersom!
• Stel je aarde opnieuw samen: maak een kweekmedium dat voldoende drainage en beluchting biedt. Dit kun je doen met organisch materiaal, hoogwaardige compost, perliet en kleine hoeveelheden zand.

Kan Pythium vanzelf weer verdwijnen?

Nee, je zult zelf actief aan de slag moeten om Pythium te bestrijden en wortelrot in de toekomst te voorkomen. Als je binnen met een hydroponic-systeem kweekt, heb je wel een voordeel: het enige wat je moet doen, is je kweekruimte en apparatuur reinigen en desinfecteren.

Als je buiten kweekt, is er wat meer werk aan de winkel. Met behulp van de volgende stappen kun je het gebied mettertijd saneren:

1. Verbrand al het geïnfecteerde plantenmateriaal.
2. Vermijd de aangedane locatie in het komende seizoen.
3. Verwerk organisch materiaal, zand en perliet in het medium om de beluchting te verbeteren.
4. Breng ruime hoeveelheden beluchte en niet-beluchte compostthee op de locatie aan.
5. Na 1-2 seizoenen kun je Trichoderma en arbusculaire mycorrhiza-sporen op de zaailingen aanbrengen voordat je ze verplant.

Ook al krijg je te maken met ziekteverwekkers bij het kweken van je wietplanten, het is niet het einde van de wereld! Elk nadeel heeft tenslotte zijn voordeel. Als je eenmaal met Pythium te maken hebt gehad, weet je bijvoorbeeld veel meer over de biologie in de bodem. En hierdoor ben je de volgende keer beter voorbereid!