Is wiet de sleutel tot de behandeling van het Tourette-syndroom?

In de afgelopen tien jaar hebben velen zich tot medicinale wiet gewend voor de behandeling van zowel fysieke als mentale klachten. Mensen met chronische pijn, ontstekingen, glaucoom en zelfs kanker vonden verlichting met cannabis.

De lijst van kwalen die cannabis mogelijk kan verlichten, wordt met de dag langer. En wellicht is het syndroom van Gilles de la Tourette wel de volgende op de lijst. Het is nog te vroeg om iets met zekerheid te stellen, maar de zaken staan er goed voor.

WAT IS HET TOURETTE-SYNDROOM?

Hoewel de naam bekend is, bestaan er enkele misvattingen over wat het syndroom van Gilles de la Tourette nu werkelijk inhoudt. Feitelijk is het een neurologische ontwikkelingsstoornis die ongecontroleerde spierbewegingen veroorzaakt, resulterend in motorische en vocale tics (die we later bespreken).

Onderzoekers hebben de exacte oorzaak nog niet vastgesteld, maar ze veronderstellen dat genetische en omgevingsfactoren een rol spelen. Wel is gebleken dat de grote meerderheid van de gevallen erfelijk is. Het exacte gen dat hiervoor verantwoordelijk is, is echter nog niet ontdekt.

WAT ZIJN DE SYMPTOMEN VAN HET TOURETTE-SYNDROOM?

Noemt iemand Gilles de la Tourette, dan denk je wellicht aan voorbeelden van mensen op tv die spontaan willekeurige dingen roepen. Hoewel vloeken een verband heeft met de aandoening, vertoont de overgrote meerderheid van de personen met het Tourette-syndroom dit gedrag niet.

In plaats daarvan hebben de meeste mensen met Tourette een combinatie van motorische en vocale tics^[1]. Deze variëren in subtiliteit, maar vele kunnen regelmatig voorkomen, zonder dat het iemand opvalt. Motorische tics, zoals met de ogen knipperen, schouders ophalen of rollen met de ogen, kunnen als doorsnee gedrag worden beschouwd. Zelfs vocale tics, zoals het schrapen van de keel, hoesten en klikken met de tong kunnen voorkomen zonder dat iemand anders er ongemakkelijk van wordt.

Mensen met andere tics hebben echter minder geluk. Sommigen voelen de drang om te springen of rond te draaien of met hun hoofd en ledematen te schokken. Anderen kunnen de neiging hebben om bepaalde objecten of mensen aan te raken. Sommige vocale tics kunnen situaties ook ongemakkelijk maken. Denk aan de drang om te fluiten, zinnen te herhalen, willekeurige zinnen te zeggen, dierengeluiden te maken en te vloeken. Dat laatste overkomt slechts 1 op de 10 mensen met Gilles de la Tourette, terwijl de overige tics gebruikelijker zijn.

HOE WORDT TOURETTE BEHANDELD?

Er zijn tegenwoordig diverse behandelingen beschikbaar^[2], die in verschillende mate werkzaam zijn. De meest toegepaste behandelingen zijn echter gedragstherapieën en de meest onderzochte methode staat bekend als habit reversal-training. Deze is gericht op het feit dat er een voorafgaande impuls is, die in een tic resulteert.

Wanneer een persoon deze impuls voelt, leert een gedragstherapeut de persoon een reactie aan die de tic stilt. Deze specifieke strategie heet Comprehensive Behavioral Intervention for Tics en is de effectiefste behandeling gebleken.

Dit is echter een eerstelijnsbehandeling; degenen met ernstigere symptomen hebben andere behandelingen tot hun beschikking. Hoewel er geen medicatie specifiek voor tics bestaat, wordt wel een aantal voorgeschreven om de klachten te beheersen.

Denk hierbij aan antipsychotica, zoals pimozide. Dit middel heeft zich, naast het antipsychoticum haloperidol, bewezen als de effectiefste anti-tic-medicatie. Deze middelen werken echter door dopaminereceptoren te blokkeren. De bijwerkingen daarvan kunnen mogelijk tot diverse andere problemen leiden. Totdat er een specifiek medicijn tegen tics bestaat, blijft het echter de beste medische optie.

WELKE ROL SPEELT HET ENDOCANNABINOÏDESYSTEEM BIJ TOURETTE?

Misschien vermoedde je al dat een storing in het verwerkingsvermogen van de hersenen bijdraagt aan Gilles de la Tourette. Wist je echter dat het endocannabinoïdesysteem^[3] mogelijk ook betrokken is? Laat ons dat eens uitleggen. Bij Gilles de la Tourette zijn er problemen met de basale ganglia, thalamus en frontale cortex. Aangezien cannabinoïde type 1-receptoren volop aanwezig zijn in de basale ganglia, wordt aangenomen dat het endocannabinoïdesysteem (ECS) sterk betrokken is bij de functie ervan. Omdat het dit systeem moduleert, naast talloze andere, vermoedt men dat een disfunctioneel ECS deels verantwoordelijk is voor Gilles de la Tourette.

KAN MEDICINALE WIET TOURETTE VERLICHTEN?

Als je bekend bent met de wetenschap rond cannabis, weet je wellicht waar we naartoe willen. Laten we het eens nader verklaren. Stel dat een disfunctioneel ECS verantwoordelijk is, zou het dan mogelijk zijn om Gilles de la Tourette te behandelen met cannabis?

Steeds vaker is het antwoord van de wetenschap daarop positief of op zijn minst een sterke “wellicht”. Feit is dat onderzoekers al decennia vermoeden dat cannabis mensen met Gilles de la Tourette kan helpen.

In 1998 ontdekte een team van Duitse onderzoekers dat van de 17 patiënten die aangaven wiet te roken, in een 64 personen tellende studie naar Gilles de la Tourette, 14 deels of volledige verlichting^[4] van hun tics rapporteerden. Vervolgstudies van hetzelfde onderzoeksteam lieten consistente resultaten zien.

Het stopt echter niet bij tics. Wat neurotypische mensen misschien niet weten, is dat veel personen met Gilles de la Tourette ook last hebben van slaapproblemen. Velen van ons zijn echter wel op de hoogte van het gegeven dat cannabis wonderen kan doen bij het in slaap vallen. Terwijl Gilles de la Tourette langere slaaplatentie veroorzaakt, wordt dit door wiet ingekort^[5]. Tijdens de REM-slaap kunnen tics regelmatiger optreden, maar cannabis kort de REM-slaap in zijn algeheel in. En waar patiënten moeite ervaren om in slaap te blijven, houdt cannabis hen gedurende de nacht in rust. Het bestrijdt tevens de symptomen van OCD^[6], die vaak comorbide zijn. Daarnaast vermindert het de angst en agressie^[7] die veel mensen met Gilles de la Tourette dagelijks ervaren.

GILLES DE LA TOURETTE EN CANNABIS — WAT HEEFT DE TOEKOMST IN PETTO?

Zelfs met al het beschikbare onderzoek, kan enkel de toekomst uitwijzen of cannabis daadwerkelijk een optie blijkt voor Gilles de la Tourette-patiënten. Momenteel lopen er nog klinische onderzoeken, waarvan één officiële door de Amerikaanse overheid dit jaar^[8] afgerond wordt. We hebben reden om optimistisch te zijn naar aanleiding van wat we hier besproken hebben. Laten we ons echter niet meeslepen. Wetenschappers zullen er zeker van moeten zijn dat THC op de lange termijn geen bijwerkingen heeft en dat de afname van tics in andere studies geen toevalstreffer betrof. Uiteindelijk hopen we gewoon dat mensen met Gilles de la Tourette snel toegang hebben tot een werkelijk effectieve behandeling.