Wiet en vruchtbaarheid: alles wat je erover moet weten

Voorstanders van wiet richten zich met name op de voordelen, terwijl tegenstanders juist geneigd zijn om vooral op de nadelen te letten. Een van de argumenten tegen cannabisgebruik is de mogelijke invloed ervan op de vruchtbaarheid.

Voer bij Google maar eens de volgende zoekopdracht in: 'cannabis en vruchtbaarheid'. Alleen al op de eerste pagina vind je een hele lijst met artikelen en papers over een mogelijk verband tussen cannabis en vruchtbaarheid. In deze artikelen vind je voornamelijk berichten over de vele bijwerkingen van cannabis^[1]

Maar bestaat er echt een verband tussen cannabis en vruchtbaarheid? Kun je van wiet onvruchtbaar worden? Kan het roken van wiet de hoeveelheid en de kwaliteit van sperma beïnvloeden?

Kortom, moet je je wel of geen zorgen maken?

Dit zijn terechte vragen die beantwoord moeten worden. Daarom gaan we op basis van recent onderzoek ons licht eens werpen op dit veel besproken onderwerp.

De relatie tussen wiet en vruchtbaarheid

Het onderwerp 'vruchtbaarheid' is best complex. Veel factoren hebben namelijk invloed op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen. Bovendien is het voortplantingssysteem zelf ook complex. Kort samengevat: de vruchtbaarheid van de man hangt samen met het vermogen om levensvatbaar sperma te produceren en de vruchtbaarheid van de vrouw hangt grotendeels van een succesvolle ovulatie af.

Talrijke biologische processen beïnvloeden het voortplantingssysteem en de vruchtbaarheid. Het endocannabinoïdesysteem (ECS) komt ook tot uiting in de voortplantingsorganen. Het zou dus goed kunnen dat van cannabis afgeleide moleculen (zoals cannabinoïden) in dit opzicht een bepaalde wisselwerking met het ECS en de geslachtsorganen hebben.

Iedereen die enige kennis heeft van cannabis, heeft waarschijnlijk weleens van het endocannabinoïdesysteem gehoord. Deskundigen definiëren het als een "complex celsignaleringssysteem" dat meerdere organen behelst. Het ECS is betrokken bij het behoud van de homeostase (dynamisch evenwicht in het lichaam). Daarnaast reguleert het allerlei processen in het lichaam, waaronder mogelijk ook processen van het voortplantingssysteem.

Ten eerste vermoedt men dat het ECS een belangrijke rol speelt bij zowel het voortbestaan als het verloop van de zwangerschap van gewervelde dieren. Verschillende onderzoeken^[2] hebben de aanwezigheid ervan in het weefsel van vrouwelijke voortplantingsorganen aangetoond, hoewel nog onduidelijk is in welke mate en wat dit betekent.

Bij mannen is de relatie tussen het ECS en de vruchtbaarheid duidelijker. In een studie uit 2019^[3] hebben deskundigen namelijk ontdekt dat er een volledig tot expressie gebracht endocannabinoïdesysteem aanwezig is in de menselijke testikels, inclusief endocannabinoïden, CB1- en CB2-receptoren en enzymen. Dit lijkt erop te wijzen dat dit systeem een belangrijke rol bij de mannelijke vruchtbaarheid speelt.

Naar aanleiding hiervan zijn deskundigen zich gaan richten op het effect van cannabis op de functies van het voortplantingssysteem. Hieronder bespreken we in hoeverre wiet van invloed is op de vruchtbaarheid van mannen en vrouwen.

In hoeverre kan wiet de vruchtbaarheid beïnvloeden?

We zijn al even kort ingegaan op het mogelijke verband tussen wiet en de vruchtbaarheid, maar hieronder gaan we dieper in op de vraag hoe cannabinoïden het voortplantingssysteem kunnen beïnvloeden.

Hierbij maken we onderscheid tussen de mogelijke effecten van cannabis op de vruchtbaarheid van de man en de vrouw.

Vruchtbaarheid van de man

Als het gaat om het gebruik van wiet en de mannelijke vruchtbaarheid, zijn de uitkomsten niet heel bemoedigend. Huidig onderzoek suggereert namelijk dat er mogelijk sprake is van een negatief verband.

Artsen en andere deskundigen moeten dan ook vaak rekening houden met dergelijke mogelijke effecten bij het voorschrijven van therapeutische cannabis. Daarnaast wordt het gebruik van wiet vaak meegenomen bij onderzoek naar onvruchtbaarheid bij mannen.

• Aantal spermacellen

Op basis van recent onderzoek hebben deskundigen een verband gelegd tussen het gebruik van cannabis en zowel een lager aantal als een lagere concentratie zaadcellen. Deze bevindingen werden bij zowel mensen als andere dieren waargenomen.

Zo heeft men in een studie^[4] uit 2011 tests uitgevoerd met volwassen mannelijke muizen. Elke muis kreeg 36 dagen lang bhang, een soort edible. Uit dit onderzoek blijkt dat een constante inname van bhang tot "regressieve veranderingen in de testikels" leidt. Tegelijkertijd was er sprake van "een kleiner aantal zaadcellen, met een verminderde levensvatbaarheid en beweeglijkheid".

Een soortgelijk onderzoek^[5] heeft men tussen 2008 en 2012 met 1215 Deense mannen van 18 tot 28 jaar uitgevoerd. 45% van de deelnemers had in de "afgelopen 3 maanden" cannabis gerookt.

De onderzoekers vonden een verband tussen één keer per week wiet roken en een mogelijke afname van 29% van het aantal zaadcellen. Daarnaast zagen ze een link tussen het gebruik van cannabis en een vermindering van de spermaconcentratie, deze nam af met 28%.

• Beweeglijkheid van het sperma

De beweeglijkheid van het sperma staat voor het vermogen van het sperma om goed naar een eicel te bewegen of te 'zwemmen'. Spermacellen met een lage beweeglijkheid zijn niet in staat om een eicel te bereiken, wat tot een kleinere kans op bevruchting leidt.

Ook hier zijn de resultaten niet bemoedigend. Dit blijkt bijvoorbeeld uit onderzoek uit 2006^[6]. Hierbij werden spermamonsters van 78 patiënten met THCgeïncubeerd. Elk spermamonster werd in fracties van 90% (sperma van de beste kwaliteit) en 45% (sperma van lage kwaliteit) opgesplitst, en de doses werden zowel therapeutisch als recreatief toegediend.

Bij de 90% fracties vertoonde de progressieve motiliteit een afname van 2–21% en bij de 45% fracties was de daling zelfs nog groter: 28%. De zogeheten 'straight line velocity' en 'average path velocity' daalden ook bij beide fracties.

• Libido

Het libido is de maatstaf van iemands zin in seks. Het hangt voornamelijk af van de volgende drie factoren: aangeleerd of sociaal gedrag, de hersenfunctie en de hormoonspiegel.  Er zijn echter ook factoren, zoals stress, iemands mentale toestand en hormonale verschuivingen, die kunnen zorgen dat de libido daalt.

In tegenstelling tot het aantal zaadcellen en hun beweeglijkheid, lopen de bevindingen over het effect van cannabis op de mannelijke libido uiteen. Zo toont onderzoek^[7] uit 2017 aan dat de wekelijkse seksuele frequentie bij mannelijke cannabisgebruikers 95% hoger was in vergelijking met niet-gebruikers.

Onderzoek uit 2009^[8]toonde daarentegen een kwalijk verband aan tussen gebruik van THC en de seksuele behoefte en erectiele functie. Deze ogenschijnlijk tegenstrijdige gegevens geven aan dat er meer onderzoek op dit gebied nodig is.

• Hormonen

De bevindingen van hierboven zijn dus nogal uiteenlopend. Daarom zijn de resultaten met betrekking tot de mannelijke hormonen misschien wel extra interessant:

In onderzoek uit 2017^[9] werd het testosterongehalte in het serum van 1577 deelnemers van verschillende leeftijden gemeten. De groep deelnemers bestond uit een groep die cannabis gebruikte en een groep die geen cannabis gebruikte. Op het moment van afname van het experiment gebruikte meer dan 26% van de deelnemers wiet en meer dan 66% had het eerder eens gebruikt.

Bij de meeste deelnemers vonden de experts in eerste instantie geen verschil in het testosterongehalte tussen beide deelnemersgroepen. Pas toen het onderzoek zich richtte op de leeftijdsgroep 18 t/m 29 jaar die onlangs wiet had gebruikt, vonden ze een significanter verband tussen het testosteronniveau en wietgebruik.

Vruchtbaarheid van vrouwen

En dan nu de dames. Het enige verschil met de mannen is het mogelijke effect van cannabis op de ovulatie. We zullen echter ook naar de effecten van wiet op de vrouwelijke hormonen en de libido kijken.

• Ovulatie

Onderzoek uit 2020^[10] suggereert dat THC een negatief effect op de vrouwelijke eicellen heeft.

Het experiment bestond uit een behandeling van embryo's met THC-concentraties. De dosering van THC was gebaseerd op recreatief en therapeutisch gebruik.

De resultaten van dit onderzoek suggereren dat hogere THC-concentraties tot eicellen van slechtere kwaliteit leiden. Dit heeft vervolgens mogelijk een negatieve invloed op de ontwikkeling van levensvatbare embryo's.

Aangezien deze embryo's een kleinere kans hebben om de eerste weken te overleven, kan dit uiteindelijk tot onvruchtbaarheid leiden.

• Libido

Wat betreft wiet en het vrouwelijk libido, lijken de meeste bevindingen positief. Laten we eerst eens op dit retrospectieve onderzoek uit 2020[11] met 373 deelnemers inzoomen.

Het doel van dit onderzoek was deels het evalueren van de algemene perceptie van vrouwen van wietgebruik voorafgaand aan seks. De meeste deelnemers meldden een verbeterd libido en een beter orgasme bij lage cannabisdoses. Om specifieker te zijn: degenen die voor de seks een lage dosis wiet gebruikten, hadden meer kans op een "bevredigend" orgasme. Hogere doses hadden echter precies het tegenovergestelde effect.

• Hormonen

De resultaten met betrekking tot vrouwelijke hormonen en cannabisgebruik zijn echter over het algemeen minder positief. Zoals onderzoek uit 2016^[12] aangeeft, zijn er aanwijzingen dat cannabis "de vrouwelijke vruchtbaarheid kan verminderen".

Volgens dit onderzoek zou de verminderde vruchtbaarheid optreden door een mogelijke verstoring van de stroom van gonadotropine-afgevende hormonen. Dit resulteert vervolgens in een verminderde productie van zowel oestrogeen als progesteron. Beide zijn belangrijke hormonen voor de voortplanting.

Kun je wiet gebruiken als je zwanger wilt worden?

Onderzoek uit 2021^[13] vond een verband tussen het gebruik van wiet en miskramen. In deze studie heeft men gegevens verzameld van 1200 deelnemers van 18 tot 40 jaar, met ten minste één miskraam.

Uit de resultaten blijkt dat degenen die cannabis gebruikten terwijl ze zwanger probeerden te worden, "41% minder kans" op een zwangerschap hadden. Ook bleek dat een kleiner percentage vrouwelijke cannabisgebruikers (44%) zwanger werd, in vergelijking met de deelnemers die geen wiet gebruikten (66%).

Het is belangrijk om te vermelden dat het gebruik van cannabis bestaande vruchtbaarheidsproblemen kan verergeren. Dit geldt met name voor de conceptie.

Cannabis en CBD tijdens de zwangerschap

Over het algemeen raden experts het gebruik van THC tijdens de zwangerschap af. De Amerikaanse Centers for Disease Control^[14] (CDC) baseren dit advies op onderzoek dat een verband tussen het gebruik van cannabis tijdens de zwangerschap en mogelijke problemen bij pasgeborenen aantoont. Een van deze mogelijke problemen is een laag geboortegewicht. De CDC baseren hun advies daarnaast op onderzoeksresultaten met betrekking tot leerproblemen bij kinderen, van wie de moeder tijdens de zwangerschap cannabis heeft gebruikt.

Maar hoe zit het met CBD? CBD wordt vaak beschouwd als de 'veilige' cannabinoïde, maar kun je het ook tijdens de zwangerschap gebruiken?

Er moet nog onderzoek met mensen worden uitgevoerd om deze vraag te beantwoorden. Wel bestaan er onderzoeken met vrouwelijke knaagdieren die tijdens de zwangerschap CBD kregen toegediend. 

Er moet nog veel onderzoek met proefpersonen worden gedaan, maar op basis van experimenten met vrouwelijke knaagdieren die tijdens de zwangerschap CBD kregen toegediend, bestaat er een risico (van ca. 20%) dat er bij de nakomelingen gezichtsmisvormingen optreden^[15].

Nu is het natuurlijk mogelijk dat CBD een ander effect op de zwangerschap van de mens heeft. Desalniettemin is het belangrijk om deze bevindingen wel te noemen.

Wiet en vruchtbaarheid — er valt nog veel meer te ontdekken

De resultaten die we in dit artikel hebben besproken, worden door uitvoerig onderzoek en experimenten ondersteund. Desalniettemin zijn meer studies nodig om tot sluitende antwoorden te komen.

Veel onderzoeken onderstrepen het risico van THC op de vruchtbaarheid. Bevindingen uit recent onderzoek^[16] naar cannabisgebruik en de mogelijke negatieve effecten ervan op de mannelijke vruchtbaarheid geven echter geen onomstotelijk bewijs hiervoor. Men heeft weliswaar gevonden dat het ECS ook in de testikels zit, maar dit bewijst nog niet dat wiet een schadelijk effect op de mannelijke vruchtbaarheid of seksuele functie heeft.

Bij twijfel raden we je aan om met je huisarts of een medisch specialist contact op te nemen. Over het algemeen is het echter beter om voorzichtig te zijn met wietgebruik tijdens de zwangerschap.