Wat is de relatie tussen wiet en rugpijn?

Kan wiet helpen als je rugpijn hebt? Waarschijnlijk heb je wel eens iemand gesproken die zweert bij wiet om rugpijn te verlichten. Helaas is er op dit gebied maar beperkt onderzoek gedaan en de resultaten zijn niet eenduidig. Ondertussen hebben wereldwijd miljoenen mensen last van rugpijn en de huidige behandelingen zijn vaak niet effectief genoeg. Daarom zijn wetenschappers erg gemotiveerd om het antwoord op deze vraag te vinden.

De achtergrond van rugpijn

Je kunt wel zeggen dat rugpijn inmiddels epidemische proporties heeft aangenomen. Alleen al in Nederland heeft naar schatting ongeveer 1 op de 5 volwassenen last van rug- of nekpijn. Het is dus een veelvoorkomend probleem. Bovendien is rugpijn vaak moeilijk te diagnosticeren en behandelen. Volgens de traditionele biomedische kijk op rugpijn zijn deze sensaties het gevolg van weefselschade in de vorm van een gescheurde band, beknelde zenuw of gedegenereerde tussenwervelschijf.

Sommige mensen ervaren echter pijn zonder dat er sprake is van weefselschade. Daarnaast zijn er patiënten waarbij wel weefselschade of een disfunctie, zoals een hernia, is vastgesteld terwijl ze nauwelijks of geen pijn hebben. Deze bevindingen spreken de biomedische benadering tegen en hebben geleid tot een genuanceerder model: de biopsychosociale kijk op rugpijn.

Zoals de naam suggereert, houdt deze benadering rekening met biologische, psychologische en sociologische factoren die bijdragen aan de individuele beleving en ernst van de pijn. Zo helpen sommige artsen hun patiënten met 'pain neuroscience education' (PNE) voor de psychosociale problemen die kunnen bijdragen aan chronische rugpijn.

Conventionele medicijnen die vaak voor pijn worden voorgeschreven, zijn vrij verkrijgbare pijnstillers zoals ibuprofen. Soms kiest men voor bepaalde antidepressiva en verdovende middelen, waarvan opiaten een voorbeeld zijn. De bijwerkingen en het misbruikpotentieel van deze opties zijn voor veel patiënten echter reden om hun heil elders te zoeken. Zo experimenteren veel mensen met wiet in een poging om hun symptomen te verzachten.

We bekijken zo eerst de verschillende soorten rugpijn. Vervolgens gaan we dieper in op de rol van het ECS (endocannabinoïde systeem) in rugpijn. Uiteraard bespreken we ook wat wetenschappelijk onderzoek zegt over de mogelijke impact van wiet op pijn.

Veelvoorkomende oorzaken en vormen van rugpijn

Bepaalde vormen van rugpijn zijn ongelooflijk complex. Andere soorten zijn juist gemakkelijk tot een bepaalde oorzaak te herleiden en relatief eenvoudig te behandelen. Hieronder verdelen we rugpijn in twee categorieën: acute pijn en chronische pijn.

Acute rugpijn

Acute rugpijn is pijn die plotseling optreedt en vrij snel weer verdwijnt. Dit type pijn is meestal het gevolg van mechanische overbelasting en heeft meestal geen andere fysiologische oorzaak. De belangrijkste oorzaken van acute rugpijn zijn onder andere:

• Spierspasmen: Spierspasmen kunnen pijnlijk zijn en variëren van een doffe pijn tot een scherp, stekend gevoel. Ze ontstaan door een onvrijwillige samentrekking van spieren. Vaak hangen ze samen met een chronische onderbenutting of juist overmatig gebruik van de betreffende spieren.
• Spierspanning: Er zitten veel verschillende spieren in je rug. Deze variëren van stabilisatoren rond je wervelkolom tot oppervlakkige spieren waardoor je schouders kunnen bewegen. Een gescheurde of verrekte spier vanwege een blessure kan resulteren in korte pijnscheuten en verlies van functie.
• Verrekte gewrichtsbanden: Terwijl spieren je in staat stellen om te bewegen, beperken gewrichtsbanden de beweging rondom je gewrichten om ze te beschermen. Veel gewrichtsbanden dragen bij aan de stabiliteit van de wervelkolom. Kleinere ligamenten zijn verbonden aan individuele wervels, terwijl de grotere ligamenten over de lengte van de gehele wervelkolom lopen. Door overmatig verrekken, buigen, spannen of verdraaien, kan een scheur of verstuiking in een ligament ontstaan. Acute rugpijn is het gevolg.
• Hernia: Tussenwervelschijven zitten tussen elke wervel en fungeren als schokdempers. Elke schijf heeft een vezelachtige buitenkant en een geleiachtige binnenkant. Bij een hernia schuift het binnenste deel uit het vezelachtige weefsel en maakt soms contact met de ruggengraat, wat pijn veroorzaakt. Een hernia ontstaat door zowel mechanische belasting als door ouderdomsslijtage. Genezing van deze vorm van letsel duurt vaak maar 4–6 weken.

Chronische rugpijn

In tegenstelling tot acute rugpijn houdt chronische rugpijn lange tijd aan. Veel vormen van chronische rugpijn hebben een biopsychosociale factor die het herstel kan belemmeren als deze niet wordt aangepakt. Er zijn diverse aandoeningen die aan chronische rugpijn bijdragen. Deze zijn onder andere:

• Spinale stenose: Stenose is een vernauwing van het wervelkanaal, waardoor er druk op de ruggengraat ontstaat. Deze ziekte treedt vaak op door structurele veranderingen die door artrose, de leeftijdsgebonden degeneratie van gewrichtsweefsel, worden veroorzaakt.
• Osteoporose: Deze ziekte is het gevolg van een afname van de botdichtheid. Met minder mineralen en collageen worden botter zwakker, waardoor ze sneller breken. De symptomen treden meestal op bij een botbreuk. Deze structurele veranderingen kunnen leiden tot ziektes zoals radiculopathie, oftewel een beknelling van de zenuwwortel.
• Degeneratieve discopathie: Hoewel een hernia uit zichzelf vrij snel kan genezen, is degeneratieve discopathie de langzame, maar onvermijdelijke degeneratie van de weefsels van tussenwervelschijven. De wervelschijven beginnen dan uit te drogen en functioneren minder goed. Dit leidt tot ernstige pijn, gevoelloosheid in de ledematen en spierzwakte.
• Chronische neuropathische pijn: Deze vorm van pijn ontstaat door schade aan zenuwvezels. Dit wordt ervaren als een intens brandend gevoel.

Er zijn dus diverse aandoeningen die tot rugpijn leiden. Toch hebben ook verschillende psychosociale factoren een impact op chronische pijn in het algemeen. Voorbeelden zijn angst, depressie, vermijdingsgedrag en een posttraumatische stressstoornis. Ook beïnvloedbare risicofactoren verhogen de kans dat je chronische rugpijn ervaart, waarvan obesitas de meest voorkomende is.

Hoe rugpijn je dagelijks leven beïnvloedt

Zowel acute als chronische vormen van rugpijn kunnen in het dagelijks leven hun tol eisen. De pijn belemmert je vaak in normale dagelijkse activiteiten. Pijn uit zich in verschillende vormen, zoals zeurende, stekende, brandende of uitstralende pijn. Na verloop van tijd beïnvloeden deze symptomen je werkvermogen, seksueel functioneren en psychologische toestand. Dit kan comorbiditeit, zoals angst of depressie, mogelijk verergeren en vereist vaak multidisciplinaire zorg.

Maar wat kun je hier nu aan doen? De beschikbare medicijnen werken voor sommige mensen, maar pakken zelden de kern van het probleem aan. Bewegingsoefeningen en kracht- en conditietraining hebben gunstige effecten, maar leiden niet altijd tot volledig herstel.

Met dat in gedachten gaan we eens kijken naar de mogelijke rol die wiet in de toekomst kan spelen bij de behandeling van rugpijn. Om dit goed te kunnen begrijpen, gaan we eerst wat dieper in op het ECS, oftewel het endocannabinoïde systeem.

Het endocannabinoïde systeem en pijnsignalen

Het endocannabinoïde systeem (ECS) stuurt een hoop fysiologische processen aan. Dit netwerk van signaalstoffen, enzymen en receptoren wordt daarom ook wel aangeduid als de 'universele regelaar'. Het houdt je lichaam in een toestand van homeostase (balans). Onderdelen ervan zitten in het centrale zenuwstelsel, immuunsysteem, spijsverteringskanaal en zelfs bot- en bindweefsel. Op al deze plaatsen werken ze samen om te zorgen dat alles soepel verloopt.

Simpel gezegd, bestaat het ECS uit twee belangrijke signaalmoleculen, namelijk anandamide en 2-AG. Deze chemicaliën kunnen zich binden aan de twee belangrijkste receptoren, CB1 en CB2, om veranderingen in doelcellen te bewerkstelligen. Het gevoel van pijn ontstaat wanneer zintuiglijke neuronen gedepolariseerd worden en een elektrische prikkel afvuren naar het uiteinde van de axon (een vertakte structuur aan het uiteinde van een neuron). Hier stuurt het presynaptische neuron neurotransmitters over de synaptische kloof die receptoren op het postsynaptische neuron activeren. Deze activatie genereert weer een elektrische impuls. Dit proces herhaalt zich tot de impuls je ruggengraat bereikt en je hersenen de pijn registreren.

Dit type neurotransmissie wordt ook wel een anterograde transmissie genoemd. Het stuurt chemische stoffen in een richting. Maar het ECS heeft een leuk trucje. Het stuurt endocannabinoïden in de tegenovergestelde richting (retrograde transmissie) richting receptoren op de presynaptische neuron. Dit werkingsmechanisme zorgt tot op zekere hoogte voor een tijdelijke blokkade van de afgifte van neurotransmitters en pijnsignalen. Maar onze eigen endocannabinoïden beperken de pijnsignalen maar tot een bepaalde hoogte. Toevallig kunnen plantaardige cannabinoïden, zoals THC, ook een interactie met dezelfde presynaptische receptoren aangaan. Hiermee ontstaat de mogelijkheid dat THC de afgifte van neurotransmitters op een vergelijkbare manier afremt.

Bij chronische rugpijn is pijn eigenlijk slechts een onderdeel van een veel groter geheel. Vaak is dit oncomfortabele gevoel een symptoom van een onderliggend gezondheidsprobleem. Omdat het ECS overal in het lichaam een regulerende functie heeft, zijn wetenschappers benieuwd of dit netwerk mogelijk preventief of curatief kan worden ingezet om het probleem in de kern aan te pakken.

Zo zijn er bijvoorbeeld onderzoeken gedaan naar de potentie van het terpeen (een andere verbinding uit de wietplant) caryofylleen voor hermineralisatie van botweefsel. Daarnaast onderzoeken wetenschappers of CBD enige bescherming biedt in modellen van degeneratieve discopathie. Ook wordt onderzocht welke rol cannabis en het ECS spelen bij het aanpakken van psychosociale comorbiditeit, zoals angst en depressie, maar ook beïnvloedbare risicofactoren zoals obesitas.

Wiet voor rugpijn: THC

Het ECS lijkt serieus in aanmerking te komen als een mogelijk doelwit bij de behandeling van rugpijn. Meerdere cannabinoïden uit cannabis kunnen zich binden aan receptoren van het ECS, waaronder THC. THC is de belangrijkste psychoactieve stof die verantwoordelijk is voor de high van wiet. Je kunt talloze verhalen vinden van mensen die claimen dat hun pijn, in elk geval voor even, verdwenen was na het roken van een joint of bong.

Toch is er meer wetenschappelijk bewijs nodig voordat we kunnen stellen dat THC een positieve impact heeft op rugpijn. Gelukkig zijn wetenschappers druk bezig om meer duidelijkheid te krijgen. In een klinische review^[1] werd de beschikbare data van menselijke studies tegen het licht gehouden. Daaruit kwam naar voren dat er maar matig bewijs is voor de stelling dat wiet bij lage rugpijn kan helpen.

Maar de auteurs van deze review keken ook naar recente epidemiologische onderzoeken, waarbij data werd verkregen van een groep die buiten de gecontroleerde onderzoeksomstandigheden valt. Daarbij constateerde het onderzoeksteam een afname in het gebruik van opiaten in populaties die wiet voor hun lage rugpijn gebruiken. Desondanks zijn er veel variabelen bij dergelijk epidemiologisch onderzoek betrokken, wat deze bevindingen onbetrouwbaar maakt.

Een uitgebreider klinisch onderzoek richtte zich op wiet voor chronische pijn^[11] in het algemeen en andere medische en psychiatrische problemen. De data is deels afkomstig van zes onderzoeken op basis van 325 patiënten met chronische pijn en zes onderzoeken aan de hand van 396 patiënten met zenuwpijn. Hoewel de resultaten overwegend positief lijken, is er meer onderzoek op mensen nodig om dit met zekerheid te kunnen zeggen.

Deze voorlopige bevindingen vinden ondersteuning^[12] in een paper die gepubliceerd werd in het European Journal of Pain. Het artikel behandelt een landelijke, register-gebaseerde cohortstudie in Denemarken. De wetenschappers ondervroegen 1817 patiënten die minstens één voorgeschreven medicijn op basis van cannabis of medicinale wiet voor zenuwpijn hadden gekregen. Vervolgens vergeleek men de frequentie van ziekenhuisbezoeken en afname in het gebruik van reguliere medicijnen met een controlegroep.

Wiet voor rugpijn: CBD

CBD heeft een andere impact op je lichaam dan THC. Omdat het zich niet als een sterke agonist aan de CB1 receptor bindt, veroorzaakt CBD niet hetzelfde psychoactieve effect. CBD werkt echter als een allosterische modulator^[13] van de CB1 receptor. Dat wil zeggen dat het de manier verandert waarop THC zich aan deze receptoren bindt. Bovendien heeft CBD ook een impact op enzymen van het ECS.

Bij het eerder genoemde anandamide, een endocannabinoïde die betrokken is bij de signalering van pijn, is CBD in staat om het enzym te blokkeren^[14] dat verantwoordelijk is voor de afbraak ervan. Daarmee kan CBD mogelijk het anandamide-niveau verhogen en de neurotransmitters afremmen die bij pijn betrokken zijn. Er zijn echter meer onderzoeken bij mensen nodig om dit werkingsmechanisme te bevestigen.

Het 'klassieke ECS' bestaat uit CB1 en CB2 receptoren. Samen met verschillende andere receptoren vormen ze het uitgebreide ECS, een systeem dat ook wel het 'endocannabinoidome' wordt genoemd. Volgens sommige wetenschappers zou een van deze plaatsen, TRPV1, aangeduid kunnen worden als CB3, omdat het noemenswaardige interacties met endocannabinoïden heeft. Ook CBD heeft een interactie met TRPV1^[15]. Deze receptor is betrokken bij ontsteking en pijn en daarmee interessant voor de behandeling van rugpijn.

Als het gaat om CBD en rugpijn is er nog maar weinig onderzoek op mensen gedaan. Wel is er een casestudie^[16] waarbij gekeken werd naar de mogelijke werkzaamheid van CBD uit hennep in de vorm van een transdermale crème voor zowel acute als chronische rugpijn. Volgens anekdotische verslagen lijkt de cannabinoïde goede resultaten te leveren, maar er is meer onderzoek nodig.

Bij een onderzoek^[18], gepubliceerd in het Journal of Pain Research, werd een mondspray met zowel THC als CBD getest bij chronische zenuwpijn. De wetenschappers van dit onderzoek concludeerden dat de mix mogelijk kan bijdragen aan het beheersen van dit soort pijn. Maar nogmaals, er zijn meer klinische onderzoeken nodig om de ware doeltreffendheid ervan vast te stellen.89/

Het laatste woord over wiet en rugpijn

Rugpijn blijft een complex, genuanceerd en veelvoorkomend probleem. Het aantal comorbiditeiten en oorzaken, plus het samenspel van biopsychosociale factoren maken de aandoening lastig te diagnosticeren en behandelen. Tot dusver biedt het onderzoek rond het gebruik van de wietplant en haar talloze verbindingen nog geen overtuigend bewijs als het om rugpijn gaat. Vanwege het gebrek aan klinische onderzoeken naar de diverse cannabinoïden bij verschillende vormen van rugpijn is het nog te vroeg om te kunnen zeggen of het werkt.

Maar de wetgeving rond wiet verandert in rap tempo en er zijn veel meer studies gaande waar behandelingen voor rugpijn worden onderzocht. Het is dus slechts een kwestie van tijd voordat we je hier meer over kunnen vertellen.