Hoe wiet de eetlust beïnvloedt

Sommigen krijgen al na een paar trekjes van een joint last van de munchies. Het is dus niet onlogisch om te concluderen dat wiet de eetlust stimuleert. Ook veel onderzoek wijst erop dat activering van het endocannabinoïdesysteem (ECS) hongerhormonen kan beïnvloeden en de voedselinname kan stimuleren. Maar de relatie tussen wiet en de eetlust is ook complex en genuanceerd. Cannabinoïden hebben allemaal verschillende effecten op de eetlust. Bovendien heeft zowel kortdurend als langdurig wietgebruik een unieke invloed op de eetlust, energiebalans en het metabolisme. Hieronder ontdek je wat de eetlust precies inhoudt en hoe verschillende stoffen uit wiet dit beïnvloeden. Daarnaast kijken we of cannabis kan helpen bij het beheersen van aandoeningen die om een verhoogde of juist verminderde behoefte aan calorieën draaien.

Hoe werkt de eetlust?

Zonder eetlust zouden we het niet lang uithouden. Maar wat is de eetlust eigenlijk? En hoe overtuigt de massa van dertig biljoen cellen (oftewel ons lichaam) ons om op te staan en calorieën in te nemen? Nou, de eetlust komt voort uit het homeostatische samenspel tussen specifieke hersengebieden, lichaamscellen en hongerhormonen.

Heb je het ontbijt overgeslagen vandaag en voel je je maag knorren? Dat knorrende gevoel komt voort uit het vrijkomen van een chemische stof genaamd 'ghreline'. Ghreline is een hormoon dat voornamelijk door speciale cellen in de maag wordt geproduceerd. Het heeft verschillende taken in het lichaam, waaronder de waarneming van voedingsstoffen^[1] en trek. Na de afgifte van ghreline komt het in de systemische circulatie terecht en vindt het zijn weg naar de hersenen. Hier werkt het in op receptoren in de hypothalamus, een klier die belast is met het controleren van het endocriene systeem en het reguleren van de eetlust en voedselinname.

De hypothalamus behelst twee primaire zenuwcelpopulaties die de eetlust stimuleren of juist onderdrukken. Een van deze populaties maakt honger-stimulerende eiwitten vrij, die bekendstaan als 'neuropeptide Y' (NPY) en 'agouti-gerelateerde peptide' (AGRP). De andere produceert hongerverlagende eiwitten die bekendstaan als 'cocaïne en amfetamine gereguleerd transcript' (CART), en het 'melanocyt-stimulerend hormoon' (AMSH). Wanneer ghreline inwerkt op de hypothalamus, verhoogt het de activiteit van zenuwcellen die honger-eiwitten afgeven. Tegelijkertijd remt het de activiteit van zenuwcellen die hongerverlagende eiwitten produceren.

Dit complexe proces lijkt ingewikkeld als je naar de innerlijke werking van het endocriene en zenuwstelsel kijkt. Maar van buitenaf gezien, komt het simpelweg neer op een joint neerleggen en een hamburger of chocola eten. Maar de eetlust behelst meer dan dat. Een constante aanvoering van ghreline zou ertoe leiden dat je maar blijft eten, totdat het gevaarlijk wordt. Naarmate de maag zich vult, beginnen de signalen van de maag en andere organen echter te veranderen, in het belang van homeostase. Het ghreline-niveau begint hierbij te dalen. Ook beïnvloeden leptine uit vetcellen, cholecystokinine uit de dunne darm, en amyline en insuline uit de pancreas allemaal de hypothalamus om het hongergevoel te remmen.

• Eetlust vs. honger

De woorden 'eetlust' en 'honger' worden vaak door elkaar gehaald. Ze zijn echter niet precies hetzelfde. 'Honger' verwijst naar de fysiologische processen die homeostatisch eten bepalen, inclusief alle processen rondom hormonen, eiwitten en zenuwsignalen. We zijn afhankelijk van homeostatisch eten voor basale metabolische processen en overleving.

'Eetlust' verwijst daarentegen naar het verlangen om te eten. Hoewel het vaak voortkomt uit honger, hangt het ook af van andere variabelen, zoals stress, emoties en omgevingsfactoren. Vergeleken met homeostatisch eten, verwijst hedonisch eten^[2] naar de inname van voedsel op basis van zintuiglijke waarneming en plezier, ondanks het feit dat al in de metabolische behoeften is voorzien. Een slechte eetlust komt vaak voor bij patiënten die chemotherapie ondergaan of bij mensen met een eetstoornis. Ondanks de fysiologische roep om eten, leidt een verminderde eetlust hierbij tot een lagere voedselinname, gewichtsverlies en andere problemen.

Het ECS en metabolisme

Het ECS regelt de homeostase van veel fysiologische systemen in het lichaam, waaronder het skelet, het zenuwstelsel en het immuunsysteem. En, je voelt hem al aankomen; het ECS speelt ook een cruciale rol als het om de energiebalans en het metabolisme gaat. Voordat we echter ingaan op hoeveel invloed het op deze chemische processen heeft, eerst even iets over het endocannabinoïdesysteem zelf.

Het klassieke ECS bestaat uit drie hoofdcomponenten: receptoren, signaalmoleculen en enzymen. Deze omvatten de cannabinoïde receptor 1 (CB1) en cannabinoïde receptor 2 (CB2), de twee belangrijke signaalmoleculen (endocannabinoïden) anandamide en 2-AG en enzymen die deze endocannabinoïden produceren en afbreken. Dat klinkt niet al te ingewikkeld, toch? Maar er is meer...

Onlangs hebben onderzoekers namelijk ontdekt dat het ECS meer is dan dat: het zogeheten 'endocannabinoidome'^[3]. Dit uitgebreide systeem bevat nog veel meer signaalmoleculen, twintig enzymen en meer dan twintig receptoren. Samen helpen deze componenten om allerlei chemische processen in het lichaam die onder de paraplu van het menselijke metabolisme vallen, te vergemakkelijken. ECS-receptoren worden aangetroffen in vetweefsel (vet), spieren, de lever en pancreas, en endocannabinoïden richten zich op deze plekken^[4] om de energiehomeostase in het hele lichaam te reguleren.

• Wiet en voedsel: CB1- en CB2-receptoren

Omdat fytocannabinoïden (afkomstig van planten) en synthetische cannabinoïden een vergelijkbare structuur hebben als endocannabinoïden, kunnen ze zich ook aan ECS-receptoren binden. Ze kunnen daarmee soortgelijke cellulaire veranderingen en biochemische cascades veroorzaken. Afhankelijk van de moleculen, kunnen kleine aanpassingen in het ECS zeer verschillende uitkomsten hebben.

Je weet vast wel dat het consumeren van THC bij de meeste mensen een toename van de eetlust veroorzaakt. Maar hoe kan dit eigenlijk? Nou, omdat de cannabinoïde zich als een agonist aan de CB1-receptor bindt. Dit betekent dat het de activiteit van deze receptor versterkt. Er is echter een ‘maar’: verschillende endocannabinoïden in het lichaam richten zich als agonist ook op CB1, wat resulteert in een ontregeling^[5] van het ECS die leidt tot overactivering. En dat kan op zijn beurt weer leiden tot een overmatige eetlust en overgewicht, obesitas en/of hart- en vaatziekten.

Onderzoekers begonnen CB1 dan ook steeds meer te zien als een veelbelovend doelwit bij obesitas, en ontwikkelden medicijnen die op een andere manier een interactie aangaan. Inverse agonisten van CB1, zoals het medicijn Rimonabant^[6], hebben het tegenovergestelde effect van THC, en verminderen juist de activiteit van de receptor. Hoewel het medicijn aanvankelijk succesvol leek, faalde het vanwege het zogeheten scattershot-mechanisme: door een interactie met CB1-receptoren aan te gaan, veroorzaakte het ook stemmingswisselingen, en veel patiënten ondervonden daardoor psychiatrische bijwerkingen, zoals zelfmoordgedachten.

De CB2-receptor heeft ook invloed op de voedselinname, maar op een bijna volledig tegenovergestelde manier. Onderzoek met muizen^[7] laat zien dat agonisten van CB2, zoals het vetzuur palmitoylethanolamide (PEA), de voedselconsumptie verlagen, terwijl de synthetische CB2-antagonist AM 630 de voedselinname juist verhoogt.

Wiet en de eetlust

De munchies zijn voor veel mensen een nieuwe, hedonistische en leuke ervaring. Het potentieel van wiet om de eetlust te reguleren, gaat echter verder dan recreatief gebruik. Nu onderzoek op dit gebied zich steeds verder ontwikkelt, kunnen stoffen uit cannabis wellicht ook oplossingen bieden voor mensen met aandoeningen als obesitas, eetstoornissen en bijwerkingen van medicijnen.

• Obesitas

De alarmbellen die afgingen bij Rimonabant zorgde ervoor dat onderzoekers voorzichtig werden met het beïnvloeden van het ECS met synthetische cannabinoïden. Natuurlijke stoffen uit de wietplant zijn op dit gebied echter wel veelbelovend. In tegenstelling tot THC heeft THCV (tetrahydrocannabivarin) bijvoorbeeld geen psychoactieve effecten vanwege de manier waarop het een interactie met CB1 aangaat. Deze vorm van THC kan zich zowel als agonist als antagonist van deze receptor gedragen, afhankelijk van de dosis. Lopende dierstudies^[8] onderzoeken dit molecuul momenteel als een antagonist van de receptor om te zien of het de eetlust, gewichtsverlies, obesitas, verzadiging en de regulatie van het energiemetabolisme kan beïnvloeden.

• Eetstoornissen

Het vermogen van THC en andere agonisten van CB1 om de eetlust te stimuleren, maakt ze veelbelovende toekomstige behandelingsopties bij eetstoornissen, zoals anorexia. Er zijn echter nog maar weinig tests met proefpersonen met eetstoornissen gedaan. In onderzoek uit 2017^[9] werd wel gekeken of THC de psychologische symptomen van anorexia beïnvloedt, waaronder depressie. Bovendien werden bij een gerandomiseerde proef^[10] verschillende wietproducten toegediend aan twintig deelnemers, met als doel de veranderingen in belangrijke hongerhormonen, zoals ghreline en leptine, waar te nemen.

• Bijwerkingen van medicijnen

Sommige medicijnen kunnen ook een verminderde eetlust als bijwerking hebben. Chemotherapie veroorzaakt bijvoorbeeld vaak ernstige misselijkheid en braken. Bovendien kunnen lange ziekenhuisopnames spierafbraak veroorzaken bij patiënten, zeker bij ouderen. Onderzoekers bekijken nu het potentieel van wiet^[11] om in dit soort gevallen de eetlust, het lichaamsgewicht, het lichaamsvet en de calorie-inname te bevorderen.

• Verschil tussen het eten, roken en vapen van wiet

Heeft de manier waarop je wiet gebruikt ook invloed op de eetlust? Geïnhaleerde wiet heeft in ieder geval andere effecten dan als je een edible eet. De effecten van geïnhaleerde cannabinoïden komen namelijk meteen op, en zijn minder intens dan oraal ingenomen cannabis. De omzetting van THC in 11-hydroxy-THC, zoals bij edibles het geval is, resulteert daarnaast in een sterker psychoactief effect. Onderzoek naar wat het beste werkt om de eetlust te verhogen, ontbreekt nog, maar sommige studies^[12] laten wel zien in hoeverre verschillende toedieningsmethoden invloed hebben op metabole hormonen, zoals insuline en ghreline.

Hoe zit het met CBD en de eetlust?

We weten nu dat THC de eetlust kan verhogen, maar hoe zit het met CBD? Deze cannabinoïde bindt niet zo sterk aan CB1, maar kan wel op andere manieren de eetlust beïnvloeden. De eerste dierstudies suggereren dat CBD via de CB2-receptor^[13] tot een lager lichaamsgewicht kan leiden. Daar staan echter verhalen van mensen tegenover die beweren dat CBD het tegenovergestelde effect kan hebben en juist tot gewichtstoename en een verhoogde eetlust leidt^[14].

Weet je nog dat we hierboven het vetzuur PEA noemden? Nou, net als dat THC vaak als de externe versie van anandamide wordt gezien, wordt PEA als het endogene equivalent van CBD beschouwd. Beide moleculen interfereren met ECS-enzymen^[15] op een manier die leidt tot een verhoogd anandamide-niveau. En anandamide is een endocannabinoïde waarvan bekend is dat het CB1 activeert en mogelijk de eetlust stimuleert.

De complexiteit van de eetlust, wiet en het ECS

De stoffen uit wiet werken in het lichaam op een zeer genuanceerde manier. En ze hebben in principe geen andere keus. Ze hebben immers te maken met een ongelooflijk complex regelgevingssysteem, het ECS. Voor onderzoekers is het nog gissen hoe bepaalde cannabinoïden op verschillende delen van het ECS inwerken als het om metabolische functies gaat. Plantaardige stoffen, zoals THC, blijken een duidelijke invloed te hebben op de eetlust, maar langdurig wietgebruik wordt juist in verband gebracht met gewichtsverlies. Dit maakt het nog verwarrender voor wietgebruikers die hun eetlust op langere termijn willen stimuleren.

Het komt erop neer dat er meer onderzoek nodig is. Er zijn meer uitgebreide tests met proefpersonen nodig om te zien hoe verschillende cannabinoïden en formules de eetlust en het metabolisme precies beïnvloeden. Gelukkig wordt er door de toenemende acceptatie en legalisering van wiet steeds meer onderzoek verricht. We hopen dan ook dat de wetenschap snel meer antwoorden kan geven!