Gaan Spaanse Cannabis Social Clubs ten onder aan regelgeving?

Spanje heeft al lang een tolerante houding als het gaat om wiet en persoonlijk gebruik werd in de jaren 70 al gedecriminaliseerd. Misschien heb je al een selfie gemaakt in Barcelona bij het standbeeld van Christoffel Columbus, waar een reliëf van twee wietplanten in de zuil te zien is. Het is bekend dat hij hennep volop benutte, waaronder in de zeilen van zijn schepen. Daarnaast gaan ook geruchten dat hij het rookte en dat hij het naar Europa heeft gesmokkeld.

Cannabis maakt dus deel uit van de Spaanse geschiedenis en cultuur en dit zie je nergens duidelijker dan in cannabis social clubs van Barcelona. In deze non-profitclubs kunnen leden wiet roken en kweken in een veilige, legale omgeving. Maar een gebrek aan wetgeving en een slechte handhaving maken deze plekken kwetsbaar voor misbruik door criminele bendes. Wat kan men doen? En is dit een bedreiging voor de Spaanse cannabisscene?

Wat is een cannabis social club?

De cannabisclubs in Spanje (met name in Barcelona) zijn het resultaat van soepele wetgeving en juridische grijze gebieden en niet zozeer legalisatie of decriminalisering. Zo'n club is in principe een non-profit groepsorganisatie van leden. Ze betalen contributie en komen samen om wiet te kweken en te roken. Het verkopen van wiet is illegaal en dus is de financiële bijdrage bedoeld om de operationele kosten van de club te dekken.

Er bestaan inmiddels honderden van deze clubs. Sommige zijn officieel terwijl anderen onder de radar glippen. Op dezelfde manier houden een aantal clubs zich volledig aan de wet en bedienen slechts een aantal vertrouwde leden. Andere clubs volgen een meer gewaagde aanpak en schrijven iedereen in, inclusief toeristen. Vroeger konden mensen alleen lid worden als een bestaand lid hen aanbracht. Dit hield de clubs hecht, persoonlijk en klein. Tegenwoordig zetten veel clubs hun deuren wagenwijd open en de zaken gaan uitstekend.

• Wat zegt de wet eigenlijk over cannabisclubs?

De wetgeving rondom cannabis social clubs in vrij vaag. Ze bestaan (in theorie) door geen wetten te overtreden in plaats van zich eraan te houden. In Spanje is het niet illegaal om op privé eigendom wiet te roken. Cannabisclubs werken binnen deze maas van de wet om te kunnen opereren.

Zoals vermeld, zijn clubs officieel non-profit; de leden betalen simpelweg een onderhoudsbijdrage en krijgen in ruil daarvoor gratis wiet. De hoeveelheid gekweekte wiet moet in verhouding staan tot het lidmaatschap (ongeveer 3 gram per persoon), zodat het overeenkomt met kweek voor persoonlijk gebruik. In juridische zin zijn dit soort clubs niets anders dan een groep vrienden die samenkomen om wiet te kweken en te roken. In werkelijkheid liggen de zaken soms heel anders.

De opkomst van wiettoerisme

Amsterdam is waarschijnlijk de meest bekende plek in Europa voor wiettoerisme. Naarmate de wetgeving daar strenger wordt, richt men zich steeds meer op Spanje. In Amsterdam is de juridische situatie heel anders, maar net zo vaag. We weten dat het kweken van wiet, ongeacht het doel, in Nederland illegaal is. Toch mag de coffeeshop het verkopen. Waar komt de wiet vandaan? Van illegale kweek dus, waarvan het product legaal wordt zodra het een coffeeshop binnenkomt. Een behoorlijk vreemde samenloop van omstandigheden!

In Spanje mogen clubs echter legaal wiet kweken en verdelen, maar uitsluitend voor leden. Maar hoe definieer je een lid?

Er is een gebrek aan wetgeving en begeleiding rond om de Spaanse cannabis social clubs. Het verkrijgen van toegang tot een club is soms zo simpel als het invullen van een online formulier. Deze coulante houding heeft voor- en nadelen. Aan de ene kant betekent dit dat vrijwel iedereen boven de 18 jaar lid kan worden van een cannabisclub om toegang te krijgen tot hoogwaardige wiet in een doorgaans veilige en vriendelijke omgeving.

Aan de andere kant brengt het onvermijdelijke cultuurveranderingen met zich mee. Clubs draaien niet langer om kleinschalig genieten van wiet (en legaal blijven), maar wringen zich constant in bochten om te garanderen dat hun enorme lidmaatschap voortdurend wiet ontvangt.

Georganiseerde misdaad stapt in

Dankzij het grote aantal leden kunnen ze clubs uiteraard enorme winsten genereren. Aangezien ze wettelijk geen winst mogen maken, beginnen hier de problemen.

Met alsmaar groeiende en fluctuerende lidmaatschappen kan het voor clubs moeilijk zijn om aan de vraag van hun leden te voldoen. Ze mogen slechts kweken voor hun leden. Als het aantal leden voortdurend stijgt, ontstaat er een structureel tekort aan wiet. Dit leidt tot de noodzaak om wiet te importeren van grotere kwekers. Nu zijn ze illegaal bezig.

Deze grotere kwekerijen die de cannabisclubs bedienen, worden gerund door criminelen. Vaak gebruiken deze organisaties een cannabisclub als dekmantel voor de kwekerij. Mettertijd wordt het waarschijnlijker dat dit gevaarlijke, georganiseerde groepen worden die met elkaar concurreren om winst te maken.

Maar dat is nog niet alles. Spanje verandert in een de grootste exporteurs van wiet ter wereld. Bijna overal in Europa kun je inmiddels Spaanse wiet vinden. Meestal smokkelt men het via de Pyreneeën naar Frankrijk, waar het vervolgens over het hele continent wordt verspreid.

Dit veroorzaakt aanzienlijke problemen voor het imago van cannabisclubs in Spanje. De wetten, die zijn ontworpen om persoonlijk gebruik toe te staan, worden nu misbruikt om internationale drugshandel te faciliteren.

Wat doet men er aan?

De Spaanse autoriteiten proberen deze kwesties op talloze manieren aan te pakken. Ze overwegen een strengere wetgeving, maar ook versoepelingen. Maar welke optie men ook kiest: zonder de juiste implementatie blijft misbruik gewoon bestaan.

• Politie

Zonder de introductie van nieuwe wetten kan de politie slechts toezicht houden en beheren waar nodig. De politie kampt echter met enorme moeilijkheden als het gaat om de vervolging van overtreders. Hoewel commerciële wietproductie in Spanje illegaal is, zijn de straffen meestal minimaal.

Omdat het een zeer winstgevende sector is, is de wet nauwelijks afschrikwekkend voor kwekers. De voordelen wegen absoluut op tegen de nadelen. De politie doet regelmatig invallen bij illegale kwekerijen, waarbij ze de kwekers arresteren en de oogst vernietigen. Meestal worden ze niet vervolgd, waarna de cyclus zich herhaalt. In de praktijk ligt de maximumstraf voor de illegale wietteelt op ongeveer 2 jaar, maar dat pakt vaak veel lager uit.

Daar komt nog eens bij dat de politie zich nog wel eens vergist. Het is lastig om onderscheid te maken tussen legale en illegale kweek, wat vrij vaak leidt tot invallen bij legitieme clubs. Vervolging blijft dan achterwege, maar het erg storend. Het zorgt voor een donkere wolk boven wat eigenlijk gewoon een aangenaam en ontspannend tijdverdrijf zou moeten zijn.

• Aangescherpte wetgeving

Er zijn voorstanders van duidelijkere, strengere wetgeving. Dit is precies wat er in Catalonië gebeurde in 2017, ook wel bekend als de Rosa Verde^[1]. Het doel van deze wetgeving was te verduidelijken hoe cannabisclubs mochten opereren. Hierdoor werd het gemakkelijker om te bepalen welke clubs legaal handelden en welke niet. De regelgeving was als volgt:

• Clubs mogen maximaal 150kg gedroogde toppen per jaar kweken
• Clubs moeten een wachttijd van 15 dagen hanteren tussen aanvraag en goedkeuring van het lidmaatschap
• Clubs moeten geregistreerde vervoerders gebruiken om wiet van kwekerij naar de club te vervoeren

Wat gebeurt er precies door deze hervormingen? Ze beperken de grootte van een club en dwingen hen om binnen de reeds gestelde grenzen te blijven, dus op een non-profit manier. De gelijke en absolute limiet aan de hoeveelheid toppen die elke club kan produceren, beperkt het aantal leden, evenals de mogelijke winst.

Daarnaast kon men illegale kwekers gemakkelijker opsporen. In plaats van proberen vast te stellen of een kweker wel of niet illegaal zaken deed, hoefden regelgevers alleen te bepalen hoeveel een kweker produceerde.

De ingestelde wachttijden voor lidmaatschap was overduidelijk een poging om spontane registratie door toeristen te voorkomen. Omdat men zich online als lid kon registeren, kon deze maatregel makkelijk worden omzeild door zich tenminste twee weken voor aankomst aan te melden. Natuurlijk was niet elke toerist hierop voorbereid. Het was dus een eerste stap om het wiettoerisme een halt toe te roepen.

Deze wetgeving werd echter in 2018 vernietigd door de federale Spaanse rechtbank. Het werd als ongrondwettelijk beschouwd.

• Bredere legalisatie

In plaats van de wetgeving aan te scherpen, is versoepeling ook een mogelijkheid. Sommigen willen dat de regels worden geschrapt, zodat men legaal en winstgevend kan kweken. Het is een bekend argument: door de markt te legaliseren, verdwijnt het criminele element. Daarnaast profiteert de staat van de winst.

Waarom niet? Nou, er zijn tal van redenen waarom staten terughoudend zijn in het volledig legaliseren van wiet. Veel landen denken dat er dan een imagoprobleem ontstaat. Binnen Europa zou Spanje bijvoorbeeld het eerste land zijn dat wiet volledig zou legaliseren. Veel landen beschouwen dit als vooruitstrevend, maar anderen staan juist haaks op dit standpunt.

Als Spaanse kwekers met volle overgave mogen kweken, kan dit zomaar leiden tot meer problemen met de illegale internationale wiethandel. Spanje maakt zich mogelijk niet geliefd bij haar Europese buren als ze een rol speelt in het leveren van wiet aan andere landen.

In eigen land worden cannabis social clubs getolereerd en gewaardeerd. Maar het commercialiseren van de handel stuit mogelijk op bezwaren. In de huidige situatie is de promotie van wiet illegaal. Als het commercieel gelegaliseerd zou zijn, kunnen deze en andere wetten veranderen. Dus in plaats van een liberale houding ten opzichte van de drugskeuze van mensen, kan het worden gezien als een actieve aanmoediging van wietgebruik door een land.

• De huidige situatie

Op dit moment lijkt Spanje tussen wal en schip te zitten. Catalonië staat duidelijk te popelen om regelgeving vast te stellen, zodat social clubs kunnen blijven bestaan. De federale Spaanse staat is meer verdeeld. Op dit moment lijkt de cyclus van misdaad, arrestaties en een gebrek aan straffen zich voortdurend te herhalen.

Spanje als internationale drugshub

Een van de grootste angsten is dat Spanje een toevluchtsoord is geworden (en zal blijven) voor internationale drugshandel. Mensen over de hele wereld willen wiet gebruiken. Zolang de wetgeving in Spanje soepel blijft, is het land het ideale centrum voor de productie van Europese wiet. Door een gebrek aan echte regelgeving voorzien criminele bendes echter in deze behoefte. En wat betekent dat voor Spanje?

Afghanistan, Marokko en Colombia worden als voorbeeld genoemd. Deze landen hebben enorm geleden onder hun reputatie als exporteurs van illegale drugs. De vrees bestaat dat delen van Spanje dezelfde richting op gaan als illegale kweek niet wordt aangepakt.

Bendes strijden nu al om territorium en klanten. De wietteelt wordt niet uitsluitend uitgevoerd door gepassioneerde hobbyisten, maar is een gevaarlijke en lucratieve business geworden waar velen voor willen vechten.

Cannabis social clubs: progressieve droom of juridische nachtmerrie?

Op het eerste gezicht is een relaxte houding als het gaat om het kweken en gebruiken van wiet in Spanje geweldig. Het idee achter de wet is dat mensen het recht hebben om wiet te kweken en te roken als ze dat willen en dat de staat een liberale mentaliteit moet behouden.

Dankzij vage wetgeving en beperkte handhaving tegen misdaad worden deze vrijheden misbruikt door georganiseerde criminele groepen om winst te maken in plaats van simpelweg te genieten van wiet.

Nu legitieme clubs te maken krijgen met invallen door de politie of intimidatie door bendes, slaat de sfeer langzaam om. Waar men vroeger ruimdenkend en progressief kon ondernemen, leeft men nu steeds vaker in gespannen onzekerheid. Wat kunnen ondernemers hieraan doen? De staat is besluiteloos over het te voeren beleid. Als gevolg hiervan blijft het huidige grijze gebied vatbaar voor misbruik. Op de lange termijn kan dit een bedreiging vormen voor het lot van de liberale cannabishervorming in Spanje en daarbuiten.