De Rol van Cannabis bij Chemotherapie

Wiet wordt al van oudsher ten gunste van lichaam en geest benut. Onze voorouders gebruikten het daarbij voor allerlei holistische doeleinden. Inmiddels vindt er voortdurend onderzoek plaats naar het therapeutisch potentieel ervan. Wetenschappers willen daarbij graag vaststellen of, en hoe, het kruid en daarvan afgeleide producten kunnen worden benut om de impact van verschillende aandoeningen te beperken.

Met name kankerpatiënten die chemotherapie ondergaan, zijn geïnteresseerd in de vraag of cannabis hen kan helpen omgaan met de bijwerkingen van hun behandeling. Dit is niet echt verrassend, want een chemokuur is berucht om haar verwoestende impact op het lichaam.

Lees verder om te zien wat we tot dusver over het gebruik van cannabis bij chemotherapie weten.

Wat Is Chemotherapie?

Chemotherapie is een medische behandeling waarbij krachtige chemicaliën worden gebruikt om snelgroeiende cellen in het lichaam te doden. Hoewel het voornamelijk wordt ingezet bij kanker, kan het ook bij beenmergaandoeningen en immuunziekten worden gebruikt.

Er zijn tal van soorten chemotherapie, maar allemaal verstoren ze de natuurlijke celcyclus (het proces waarmee cellen gevormd worden en volgroeien). Aangezien kanker gedefinieerd wordt als een abnormale groei van cellen, kunnen deze medicijnen in zekere mate de groei van tumoren helpen vertragen en metastase (uitzaaiingen) remmen.

Hoe chemotherapeutische middelen precies de celcyclus belemmeren, varieert per middel. We kunnen ze niet allemaal in detail behandelen, maar de meest voorkomende soorten chemotherapie bij kanker zijn:

• Alkylerende middelen: deze geneesmiddelen beschadigen het DNA in een cel en belemmeren cellen zo om zich te vermenigvuldigen. Helaas kunnen deze medicijnen ook het DNA van andere, gezonde cellen aantasten. Wanneer ze beenmergcellen beschadigen, kunnen alkylerende middelen het lichaamsvermogen aantasten om nieuwe bloedcellen te produceren. Dit kan in zeldzame gevallen leukemie tot gevolg hebben. Alkylerende middelen worden vaak bij onder andere long-, borst- en eierstokkanker, lymfomen, leukemie en sarcomen gebruikt.

• Nitrosourea: nitrosourea zijn een speciale categorie alkylerende middelen die, in tegenstelling tot de eerder genoemde medicatie, de bloed-hersenbarrière kunnen passeren. Vandaar dat ze vaak bij het behandelen van verschillende hersentumoren gebruikt worden.

• Antimetabolieten: deze middelen verstoren de celcyclus doordat ze als vervanger van de normale bouwstenen van RNA en DNA fungeren. Net als alkylerende stoffen verhinderen ze de reproductie van kankercellen. Ze worden veel voor de behandeling van leukemie, borst- en eierstokkanker en tumoren in het darmkanaal gebruikt.

• Antitumor-antibiotica: op een vergelijkbare manier als antimetabolieten en alkylerende middelen veranderen antitumor-antibiotica het DNA in cellen, zodat ze stoppen met groeien en vermenigvuldigen. Zo zijn anthracyclines een speciaal soort antitumor-antibiotica die de activiteit remmen van enzymen die bij de replicatie van DNA in cellen betrokken zijn. In het geval van hoge doses kunnen deze middelen blijvende schade aan het hart veroorzaken.

• Topo-isomeraseremmers: zoals de naam al suggereert, zijn deze plantaardige alkaloïden remmers van topoïsomerases; enzymen die DNA-strengen van cellen helpen scheiden en zo reproductie bevorderen. Ze worden meestal bij leukemie, maar ook bij tumoren in de longen, het maagdarmstelsel, de alvleesklier en eierstokken gebruikt.

• Antimitotische cytostatica: deze geneesmiddelen remmen de deling van cellen, een proces dat mitose wordt genoemd en dat een cruciale rol bij de reproductie van bepaalde kankervormen speelt.

• Corticosteroïden: hoewel corticosteroïden vaak ook worden ingezet om andere symptomen en aandoeningen te behandelen, kunnen ze ook bij kanker gebruikt worden. Enerzijds als chemotherapie, maar tegelijk kunnen ze ook helpen tegen misselijkheid en braken, een bekende bijwerking van veel van de bovengenoemde medicijnen.

Bijwerkingen van Chemotherapie

Chemotherapeutische medicijnen behelzen zeer krachtige chemische verbindingen. En hoewel ze de groei en verspreiding van kankercellen kunnen tegenhouden, verstoren ze vaak ook het functioneren van gezonde cellen. Ze hebben dan ook diverse bijwerkingen, waaronder:

• Misselijkheid, overgeven en verlies van de eetlust
• Diarree en constipatie
• Vermoeidheid
• Koorts en mondzweren
• Pijn, bloedingen en blauwe plekken

Deze bijwerkingen zijn meestal kortdurend en kunnen in het beste geval effectief behandeld of onder controle gehouden worden. Soms kan chemotherapie echter ook langdurige schade veroorzaken, wat pas maanden later tijdens of na de behandeling merkbaar wordt.

Enkele bijwerkingen die langdurig van aard zijn of later kunnen optreden:

• Hart- en nierproblemen
• Onvruchtbaarheid
• Weefselschade, met name in de longen en zenuwweefsel
• Een verhoogd risico op kanker in de toekomst

Interactie tussen Cannabis en Chemotherapie

Er is nog een hoop wat we niet weten over cannabis, hoe het ons lichaam beïnvloedt en hoe het als medicijn kan werken. Maar onderzoekers proberen wel te bepalen of het kruid een rol kan spelen bij kanker en bij chemotherapie.

Anekdotisch bewijs suggereert dat veel kankerpatiënten (vooral mensen die ergens wonen waar cannabis in een bepaalde mate gelegaliseerd is) zich tot wiet wenden als alternatief voor gangbare therapieën of als aanvulling daarop.

De cannabisplant is de voornaamste bron van plantaardige cannabinoïden. Deze verbindingen vertonen structurele en soms zelfs functionele overeenkomsten met de cannabinoïden die ons lichaam van nature aanmaakt. Zodoende kunnen ze een wisselwerking met ons endocannabinoïdesysteem (ECS) aangaan.

Op die manier beïnvloeden deze stoffen uit cannabis mogelijk de lichamelijke processen die het ECS normaal gesproken reguleert. En dat is wellicht goed nieuws voor patiënten met kanker/chemotherapie.

• Misselijkheid en Braken

Veel chemopatiënten gebruiken cannabis en derivaten ervan tegen de misselijkheid, het braken en het verlies van de eetlust die ze door hun behandeling ervaren. In landen en regio's waar medicinale wiet is gelegaliseerd, mogen medici het in het geval van deze symptomen zelfs voorschrijven. Dit geldt onder andere voor Californië, Colorado, Alaska, Argentinië en Duitsland. De Amerikaanse Food and Drug Administration heeft ook al twee medicijnen op basis van cannabinoïden goedgekeurd (dronabinol en nabilone) voor het bestrijden van overgeven door chemotherapie.

En langzamerhand verschijnen er ook meer klinische data, zodat we beter kunnen begrijpen hoe cannabis en de stoffen die erin zitten van toepassing kunnen zijn op overgeven in verschillende klinische settings. In 2001 publiceerde het British Medical Journal bijvoorbeeld een gedetailleerde review^[1] van onderzoeksliteratuur over het gebruik van therapeutische wiet bij door chemotherapie veroorzaakte misselijkheid en braken.

In deze studie werden de resultaten van dertig verschillende gerandomiseerde studies uit 2000 en 2001 verzameld en vergeleken. De onderzoekers testten de effectiviteit van cannabis als braakwerend middel ten opzichte van placebo's en traditionele anti-emetica die vaak aan chemotherapiepatiënten worden voorgeschreven.

• Trek

Naast misselijkheid en braken, krijgen veel chemopatiënten ook te maken met een verminderde eetlust. Tenslotte hebben we allemaal moeite met eten wanneer we misselijk zijn of bijna moeten overgeven. In welke mate patiënten verlies van de eetlust ervaren, is erg persoonlijk. Maar veel van hen zeggen vooral problemen te hebben met eten op de dag van een chemotherapie-sessie. Dat geldt met name vlak voor de sessie en de uren daarna.

Veel patiënten die medicinale cannabis mogen gebruiken, merken dat dit echt kan helpen om de eetlust te bevorderen. Het is ook niet moeilijk om te zien waarom. Zo is het zeer gebruikelijk om de 'munchies' te krijgen nadat je cannabis hebt gerookt of gegeten. Onderzoek uit 2019^[2], gepubliceerd in het Journal of Psychopharmacology, onderzocht bijvoorbeeld de beruchte eetkick en het effect van wiet op de eetlust in verschillende klinische settings.

Bovendien hebben sommige landen ook eetlustopwekkers op basis van cannabis goedgekeurd, zoals dronabinol (hoewel sommige wetenschappers en medici twijfelen over de effectiviteit ervan^[3], vergeleken met andere vormen van wiet).

• Pijn

Veel kanker- en chemopatiënten ervaren pijn, enerzijds als gevolg van hun tumoren, maar ook als bijwerking van de chemotherapie. Deze pijn heeft vaak een negatieve impact op hun kwaliteit van leven en kan op den duur ook ten koste gaan van de mentale gezondheid.

Net als met misselijkheid en braken is er een hoop anekdotisch bewijs van patiënten met pijn die cannabinoïden gebruiken om symptomen te helpen verlichten. Om beter te begrijpen hoe cannabis van invloed is op de manier waarop we verschillende soorten pijn ervaren (nociceptief, neuropathisch, acuut en chronisch), wordt er steeds meer onderzoek gedaan naar hoe cannabinoïden en andere stoffen uit wiet verschillende pijnbanen in het lichaam kunnen beïnvloeden.

In 2011 werd door het National Cancer Institute van de VS bijvoorbeeld het Cannabis and Cannabinoids PDQ^[4] samengesteld. Dit is een regelmatig bijgewerkt boek gericht op zowel kankerpatiënten als artsen. Het boek beschrijft de vele aspecten van cannabinoïden, hoe ze werken, het onderzoek ernaar en wat dit alles voor kankerpatiënten en artsen betekent. Daarnaast bespreekt het ook enkele onderzoeken naar cannabinoïdereceptoren, het endocannabinoïdesysteem en de complexe rol ervan bij hoe we pijn ervaren en behandelen.

Welke Risico's Heeft het Gebruik van Cannabis bij Chemotherapie?

Veiligheid is bij elk medicijn van groot belang. En daarop is cannabis geen uitzondering. Gelukkig blijkt uit onderzoek naar wiet dat het erg veilig is, zowel voor recreatief als therapeutisch gebruik.

Alle medicijnen bij de apotheek kunnen bijwerkingen veroorzaken. Eerder benoemden we al enkele veelvoorkomende korte- en langetermijngevolgen van chemotherapie, zoals misselijkheid, braken, bloedingen, koorts en hartproblemen.

Cannabis kan ook bijwerkingen veroorzaken. In vergelijking tot die van chemotherapie zijn deze echter bijzonder mild.

Het is bijvoorbeeld overduidelijk dat THC een bedwelmende 'high' kan veroorzaken. Sommige mensen zijn hier niet gewend aan en kunnen dit als onprettig ervaren. Bij sommigen kan het ook nerveuze gevoelens of slaperigheid opwekken. Dat laatste hoeft echter niet direct een probleem te zijn, afhankelijk van de behoeften van een patiënt. Andere mogelijke bijwerkingen van THC zijn:

• Lage bloeddruk
• Tachycardie
• Bloeddoorlopen ogen
• Vertraagde spijsvertering
• Duizeligheid

Een ander veiligheidsdingetje bij het gebruik van medicinale cannabis betreft het roken van gedroogde wiettoppen of concentraten. Dit stelt gebruikers namelijk bloot aan veel giftige stoffen, net als bij sigarettenrook. Gelukkig bieden vaporizers en cannabistincturen de mogelijkheid om dit probleem te omzeilen.

Tot slot kan voor kanker-/chemopatiënten die geïnteresseerd zijn in cannabisgebruik afhankelijkheid en/of tolerantie een probleem worden. Na verloop van tijd ontwikkelen cannabisgebruikers namelijk een tolerantie voor bepaalde cannabinoïden, met name THC. In zeldzame gevallen kunnen gebruikers ook afhankelijk van cannabis worden. Maar besef wel dat wiet veel minder verslavend is dan opioïden en andere medicijnen die patiënten bij pijn voorgeschreven krijgen.

• Kan Ik CBD bij Chemotherapie Gebruiken?

Aangezien CBD niet bedwelmend is, is het in veel landen makkelijker te krijgen. Ook in landen waar THC-rijke cannabis nog verboden is, is het vaak mogelijk om CBD-producten te kopen.

Net zoals met andere cannabinoïden weten we nog steeds niet veel over CBD en hoe het ons lichaam precies beïnvloedt. Toch wordt het in het algemeen beschouwd als een veilige, niet-giftige verbinding^[5] die in tegenstelling tot THC geen high veroorzaakt (zelfs niet in hoge doses). Bovendien suggereren studies dat CBD dezelfde voordelen als THC kan bieden. Dit maakt het een geweldige optie voor patiënten die ergens wonen waar THC-rijke producten illegaal of moeilijk verkrijgbaar zijn.

Hoe Kun Je Wiet bij Chemotherapie Gebruiken?

Er is geen speciale manier om cannabis naast chemotherapie te gebruiken. Kaart het idee vooral eens bij je arts aan en bespreek wat het jou zou kunnen bieden. Hij of zij kan je alle informatie verstrekken die je zoekt.