Is cannabis een toekomstig behandelmiddel voor fibromyalgie?

De afgelopen jaren stapelden de bewijzen zich op ten gunste van de heilzame werking van cannabis. Mensen gebruiken cannabinoïden al decennialang om kwalen, zoals door chemotherapie veroorzaakte misselijkheid, te behandelen en nu ook voor de behandeling van twee vormen van ernstige epilepsie^[1]. Daarmee winnen de stofjes steeds meer terrein in de moderne geneeskunde. Dat is ook de reden waarom wetenschappers zich er vaker in verdiepen. Zo onderzoeken ze of en hoe cannabis en haar derivaten te gebruiken zijn bij fibromyalgie.

Hieronder bekijken we de huidige stand van medisch onderzoek naar het gebruik van cannabis om de symptomen van fibromyalgie te verlichten. Laten we eerst echter kijken wat de complexe aandoening fibromyalgie (FM) inhoudt.

WAT IS FIBROMYALGIE?

Fibromyalgie is een aandoening gekenmerkt door chronische spier- en gewrichtspijn. Het gaat daarbij gepaard met klachten als afmatting, slaapproblemen en geheugen- en stemmingsproblemen. Men begrijpt niet goed wat fibromyalgie veroorzaakt. Gedacht wordt dat het pijnlijke gevoelens versterkt door de manier te beïnvloeden waarop de hersenen pijnsignalen verwerken.

Vaak ontstaan de symptomen van fibromyalgie na fysiek letsel, zoals een operatie of infectie, maar het kan ook door stress opkomen. Er zijn daarnaast gevallen waarin het zich zonder aanwijsbare reden ontwikkelt. Vrouwen krijgen eerder fibromyalgie dan mannen. Mensen met de diagnose lijden daarbij vaak aan angst en depressie. Ook blijken ze regelmatig psycho-fysiologische aandoeningen te hebben. Denk hierbij aan IBS (irritable bowel syndrome) TMJ (temporomandibular joint disorder) en hoofdpijn.

Er is geen geneesmiddel voor fibromyalgie, maar er zijn wel verschillende opties die verlichting kunnen bieden - van pijnmedicatie tot trainings- en ontspanningstechnieken voor stressvermindering. Zou cannabis ook een belovende behandelingsmethode kunnen zijn?

HET ENDOCANNABINOÏDESYSTEEM

Cannabis staat al geruime tijd in de schijnwerpers van de farmaceutische industrie. Wat het vanuit medicinaal perspectief interessant maakt, is dat het honderden mogelijk waardevolle stoffen bevat; cannabinoïden en terpenen. Hoe deze verbindingen inwerken op het endocannabinoïdesysteem (ECS) in het menselijk lichaam - een netwerk van lichaamseigen cannabinoïde-receptoren in de hersenen, het centraal zenuwstelsel, immuunsysteem en andere lichaamsdelen - is vooral interessant voor onderzoekers. Er bestaan twee primaire cannabinoïdereceptoren in dit systeem: CB1 en CB2.

• CB1 komt voornamelijk voor op neuronen in de hersenen en het centraal zenuwstelsel, maar ook in bepaalde weefsels en organen. Denk hierbij aan de milt en het hart.
• CB2-receptoren komen voornamelijk voor op immuuncellen - microglia - die voorkomen in de hersenen en het ruggenmerg. Hun functie is nog grotendeels onhelder, maar ze spelen in ieder geval een rol bij de pijnbeleving in het brein. Ook wordt gedacht dat ze bijdragen aan de ontwikkeling van chronische pijn.

CANNABIS EN FIBROMYALGIE

De mogelijke therapeutische toepassingen van cannabis, waaronder aandoeningen als fibromyalgie vallen, worden duidelijker wanneer we het functioneren van het endocannabinoïdesysteem leren begrijpen. Fibromyalgie wordt regelmatig geassocieerd met de volgende klachten:

• Chronische pijn
• Spierstijfheid
• Pijnlijke gewrichten
• Vermoeidheid en hoofdpijn
• Darm- en blaasproblemen
• Slapeloosheid en verstoring van de nachtrust
• Depressie en neerslachtigheid

Het interessante is dat het endocannabinoïdesysteem precies deze lichaamsfuncties en fenomenen reguleert. Dit is de reden waarom onderzoekers fibromyalgie zijn gaan associëren met het ECS.

Dr. Ethan Russo, voormalig senior advisor bij GW Pharmaceuticals en momenteel Director of Research and Development aan het International Cannabis and Cannabinoids Institute, beweert dat te lage gehaltes cannabinoïden de onderliggende oorzaak zouden kunnen zijn van tal van aandoeningen waarbij cannabis verlichting biedt. Volgens een wetenschappelijke paper van Russo over een tekort aan endocannabinoïden^[2] als mogelijke oorzaak van fibromyalgie, migraine, IBS en andere behandelingsresistente syndromen, zou een onbalans van cannabinoïden in ons lichaam kunnen leiden tot een verstoorde communicatie tussen de hersenen en bepaalde lichaamsdelen en functies. Hij legt uit dat THC een van onze lichaamseigen endocannabinoïden aan kan vullen - anandamide - wat hypergevoeligheid reduceert. 

Russo is echter niet de enige onderzoeker die onderzoek doet naar de effecten van cannabinoïden op fibromyalgie.

ONDERZOEK NAAR HET VERLICHTEN VAN PIJN DOOR FIBROMYALGIE MET CANNABIS

In onderzoek uit 2019, genaamd Safety and Efficacy of Medical Cannabis in Fibromyalgia^[3], onderzochten onderzoekers 367 fibromyalgie-patiënten. Deze patiënten gebruikten zes maanden lang cannabis. De onderzoekers wilden bepalen of wiet het potentieel heeft te helpen bij fibromyalgie-gerelateerde pijn en welke mogelijke neveneffecten mensen zouden kunnen ervaren. 

Van de 367 patiënten bleven er 261 over, omdat sommigen halverwege uitvielen. De deelnemers begonnen de zesmaandse proef met een pijnintensiteit van 9 als basis op een schaal van 0 tot 10. Tegen het eind van het onderzoek was de gemiddelde pijnintensiteit gezakt naar 5. Bovendien vertelden 194 patiënten (81,1%) dat ze tenminste enige verbetering van hun toestand ervoeren, zonder serieuze neveneffecten.

Opmerkenswaardig was dat sommige deelnemers in staat waren hun voorgeschreven medicijnen te verminderen of vervangen terwijl ze cannabis namen: 22% stopte met of reduceerde de dosis zware pijnstillers; 20% verminderde het gebruik van benzodiazepinen.

In 2017 publiceerde de National Academies Press (NAP) een veelomvattende review^[4] van de heilzame effecten van cannabis. Volgens de review suggereert substantieel bewijs dat wiet effectief is bij de behandeling van chronische pijn bij volwassenen. 

In onderzoek uit 2011, genaamd Cannabis Use in Patients with Fibromyalgia: Effect on Symptoms Relief and Health-Related Quality of Life^[5], werd 28 cannabisgebruikers gevraagd de voordelen van cannabis te beschrijven bij het bestrijden van de klachten van fibromyalgie. Daarnaast werden 28 FM-patiënten die niet-gebruikers waren, geobserveerd. De resultaten vertoonden een "statistisch significante [...] reductie van pijn en stijfheid, verbetering van ontspanning en betere slaap en verhoogde gevoelens van welzijn [in de cannabisgroep]. De geestelijke gezondheidsscore van de SF-36 was significant hoger bij cannabisgebruikers dan bij niet-gebruikers." 

Bovendien is het vermeldenswaardig dat geen van de deelnemers verslechtering van klachten ervoer bij het gebruik van cannabis.

In onderzoek uit 2018^[6] namen 25 fibromyalgie-patiënten deel aan een placebo-gecontroleerde studie naar de pijnverminderende effecten van cannabis. De onderzoekers dienden 3 verschillende types wiet toe, elk met een ander THC- en CBD-gehalte, alsmede een placebo. 

De resultaten toonden aan dat 44% van de deelnemers een pijnvermindering van 30% vermeldde. Daarbij rapporteerde 24% een pijnafname van 50%. Het interessante was dat geen van de behandelingen meer effect had dan de placebo op spontane of elektrische pijnresponsen, maar dat degenen die Bediol kregen (met 13,4mg THC, naast CBD) een vermindering van 30% van de pijnrespons rapporteerden ten opzichte van de placebo (90% versus 55% van de deelnemers). Dat leidde tot de conclusie dat "cannabisvariëteiten met THC een significante verhoging van de drukpijndrempel teweeg kunnen brengen, vergeleken met een placebo".

Gebaseerd op deze onderzoeken zijn er meer studies nodig om te kunnen begrijpen of cannabinoïden en welke werkzaam kunnen zijn bij de pijn-gerelateerde klachten van fibromyalgie.

CANNABIS VOOR ANDERE KLACHTEN BIJ FIBROMYALGIE

Voor mensen met fibromyalgie behoren spier- en gewrichtspijn tot de vele potentiële verzwakkende symptomen. Met de pijn gaan vaak slaapproblemen, depressie, nervositeit, stress en andere psychologische problemen gepaard.

Hoewel het tot op heden onduidelijk is of cannabinoïden fibromyalgie statistisch significant kunnen onderdrukken bij mensen, bestaat er wel bewijs waaruit blijkt dat cannabis kan helpen bij de nachtrust^[7] bij mensen met fibromyalgie. Op de korte termijn dan. Lees het volgende maar eens uit Chapter 4: Therapeutic Effects of Cannabis and Cannabinoids uit The Health Effects of Cannabis and Cannabinoids: The Current State of Evidence and Recommendations for Research (2017):

"Er zijn aanwijzingen dat cannabinoïde-medicijnen, vooral nabiximol, een effectief behandelmiddel kunnen zijn om de korte termijnslaapresultaten bij mensen met een slaapstoornis te verbeteren, zoals voorkomt bij het obstructief slaapapneusyndroom, fibromyalgie, chronische pijn en multiple sclerose".

Eerder onderzoek uit 2010^[8] ondersteunt deze bevindingen. Deze studie onderzocht de effecten van nabilone, een synthetische vorm van cannabis, op de slaap van fibromyalgie-patiënten. De onderzoekers ontdekten dat nabilone inderdaad effectief was bij het verbeteren van de nachtrust en dat een lage dosis, toegediend rond bedtijd, "beschouwd zou kunnen worden als een alternatief voor amitriptyline". 

CONCLUSIE

Volgens bovenstaande informatie, op onze zoektocht naar een veilige, goedkope en effectieve behandeling van fibromyalgie, zou cannabis best eens hulp kunnen bieden. Het meeste bewijs is echter vooralsnog van horen en zeggen, maar de kwalitatieve onderzoeken zijn tot dusverre bemoedigend. Onderzoek is nog steeds gaande en omvangrijkere studies zitten ongetwijfeld in de pijplijn.