Wiet en anorexia: wat weten we tot dusver?

Hoe is jouw relatie met eten? Veel mensen vinden het heel gemakkelijk om drie keer per dag een maaltijd te eten (plus een aantal tussendoortjes), maar er zijn ook mensen die met een eetstoornis worstelen. Naar schatting heeft minimaal 9%^[1] van de wereldbevolking een bepaalde eetstoornis. En deze aandoeningen komen vooral bij vrouwen voor. Elk uur sterft er wel iemand rechtstreeks aan een eetstoornis. En mensen die eraan lijden, kampen vaak ook met andere aandoeningen, ook wel 'comorbiditeit^[2]' genoemd. Denk daarbij aan angst, stemmingsstoornissen, zelfbeschadiging en middelengebruik.

Anorexia is in grote mate verantwoordelijk voor deze cijfers. Met deze aandoening heb je een vertekend beeld van je eigen lichaam. Het zorgt ervoor dat je eten vermijdt en/of overmatig sport in een poging steeds meer af te vallen.

Steeds meer mensen gebruiken inmiddels wiet en in lopende studies wordt het kruid bij talloze aandoeningen onderzocht. Wetenschappers richten zich daarbij ook op de relatie tussen cannabis en anorexia. Kan de wietplant de eetlust stimuleren en reguleren? Of werkt het juist averechts bij deze aandoening? In dit artikel bespreken het verband tussen cannabis en anorexia.

De verschillende eetstoornissen

Er bestaan verschillende typen eetstoornissen. Sommige hebben bijvoorbeeld betrekking op een overmatige consumptie van voedsel in een korte tijd. Maar bij andere draait het juist om het vermijden van eten. De meest voorkomende eetstoornissen zijn:

Wat is anorexia?

Anorexia is zowel een eetstoornis als een ernstige psychische aandoening die in de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) staat. Deze geestelijke aandoening heeft daarbij de dubieuze eer de dodelijkste te zijn. Uit studies blijkt namelijk dat de kans op het plegen van zelfmoord 56 keer hoger^[4] is als je anorexia hebt, vergeleken met mensen zonder deze eetstoornis. De drastische vermindering van de inname van calorieën en voedingsstoffen die hierbij komt kijken, eist superveel van je lichaam. Het sterftecijfer is dan ook maar liefst 5-20%. Omdat je langdurig essentiële brandstoffen mist, leidt dit tot verlies van botmassa, hartschade, verlies van spiermassa, onvruchtbaarheid en neurologische problemen.

• Oorzaken van anorexia

Het is nog altijd niet bekend wat de oorzaak is van eetstoornissen, waaronder ook anorexia. Wel is het waarschijnlijk dat er diverse factoren aan de aandoening ten grondslag liggen. Namelijk:

• Genetische factoren die de hormoonspiegel beïnvloeden
• Een familiegeschiedenis van eetstoornissen
• Onvermogen om met stress om te gaan
• Overmatige zorgen
• Vatbaarheid voor angst en depressie
• Dwangmatig en obsessief gedrag
• Angst voor overgewicht
• Problematische relaties
• Pesten en misbruik

• Symptomen van anorexia

Als je je energie-inname beperkt, zal je lichaam duidelijke tekenen gaan vertonen. De volgende symptomen zijn dan mogelijk:

• Ongewoon lage body mass index (BMI)
• Opgeblazen gevoel en buikpijn
• Hoofdpijn
• Slaapproblemen
• Koud en moe voelen
• Droge huid en haaruitval
• Uitblijven van de menstruatie bij vrouwen
• Verminderde zin in seks

Het kan familie en vrienden ook opvallen dat je gedrag verandert. Denk hierbij aan:

• Maaltijden overslaan
• Liegen over wat je gegeten hebt
• Calorierijke voeding vermijden
• Overmatig sporten

Anorexia: huidige behandelingen

De prognose is met anorexia niet zo gunstig. Veel patiënten blijven uitgemergeld of erg mager en slechts 50% herstelt volledig. Maar hoe lukt het die 50% dan toch om weer gezond te worden en de psychische problemen, die met de aandoening samengaan, te overwinnen? Er bestaan diverse behandelingen om dit te bereiken. Namelijk:

• Cognitieve gedragstherapie: cognitieve gedragstherapie kan helpen om met emoties om te gaan en de relatie tussen gedachten, gevoelens en handelingen te begrijpen. Deze aanpak kan mensen met anorexia helpen beter met voedsel om te gaan.
• MANTRA: dit woord verwijst naar 'Maudsley Anorexia Nervosa Treatment for Adults' (MANTRA). Het gaat hier om gesprekken met een therapeut om de onderliggende oorzaken van de eetstoornis te achterhalen. Veel mensen boeken in twintig sessies goede vooruitgang.
• Focale psychodynamische therapie: dit is eigenlijk een back-up, voor als bovenstaande therapievormen niet werken. Deze therapie helpt mensen om hun eetgewoonten beter te begrijpen, evenals de gedachten en emoties die deze keuzes omringen.
• Voedingsschema's: als je met anorexia kampt, heb je baat bij adviezen over hoe je evenwichtig en gezond kunt eten. Met een voedingsschema weet je welke calorieën, macronutriënten en micronutriënten je moet binnenkrijgen. Ook krijg je handige informatie over vitamine- en mineralensupplementen. Een voedingsschema op zichzelf is echter vaak niet voldoende. Je moet het dus met een andere vorm van therapie combineren.
• Medicatie: artsen kunnen ook bepaalde medicijnen voorschrijven, zoals Prozac. Dit kan helpen om gevoelens van angst, depressie en sociale fobie te verlichten.

Wiet en anorexia: is er een verband?

Maar past wiet ook in bovenstaande lijst met behandelopties? Wat is de relatie ervan met eetstoornissen?

Diverse landen hebben wiet voor bepaalde aandoeningen gelegaliseerd. Dronabinol is bijvoorbeeld een synthetische versie van THC die de Amerikaanse FDA begin jaren 90 heeft goedgekeurd^[5] voor gebruik door mensen met anorexia die gewichtsverlies ondervonden door het verworven immunodeficiëntiesyndroom (AIDS).

Het probleem is dat mensen met anorexia wel hongergevoelens ervaren, maar dat ze door de psychologische kant van de aandoening deze impuls simpelweg negeren. Hieronder bespreken we onderzoeken die wellicht wat inzicht in de relatie tussen wiet en anorexia geven.

Maar eerst gaan we kijken naar wat het verband tussen het endocannabinoïde systeem (ECS) en anorexia is. Dit geeft namelijk aan waarom onderzoekers überhaupt in de wietplant geïnteresseerd zijn!

• Wat is de rol van het ECS bij anorexia?

Heb je weleens van het ECS gehoord? Tientallen jaren geleden ontdekten dr. Raphael Mechoulam en andere pioniers in de wietwetenschap dit systeem, waarna alle puzzelstukjes in elkaar vielen. Door deze bevindingen concludeerden de onderzoekers dat het ECS in het menselijk lichaam de rol van een 'universele regulator' speelt. De signalerende moleculen (endocannabinoïden), receptoren en enzymen van dit systeem zijn verantwoordelijk voor het behouden van balans in veel lichamelijke systemen. De verbindingen komen bijvoorbeeld in de botten, huid, hersencellen, het hart, en het immuunsysteem voor.

Interessant genoeg speelt het ECS ook een sleutelrol als het om de eetlust en de stofwisseling gaat. De eetlust is daarbij veel meer dan een algemeen gevoel van trek: een complexe combi van fysiologische en psychologische^[6] mechanismen ondersteunt de eetlust, net als hunkeringen, voorkeuren voor wat betreft voedsel, de motivatie om te eten en bepaalde eetpatronen.

Het ECS helpt homeostase (biologische balans) te behouden, waaronder ook de inname en het verbruik van energie. Dit regelgevende netwerk speelt dan ook een belangrijke rol bij hongergevoelens en motiveert je lijf om voedsel te consumeren. Als je weleens wiet hebt gebruikt, weet je waarschijnlijk wel wat de 'munchies' zijn. Deze vreetkick ontstaat doordat THC zich aan de CB1-receptoren van het ECS bindt.

Toevallig produceert het menselijk lichaam ook moleculen die qua structuur met THC overeenkomen. Deze binden zich tevens aan CB1 receptor om de eetlust te stimuleren^[7].

In lopende studies onderzoekt men nu in hoeverre plantaardige cannabinoïden de eetlust kunnen stimuleren^[8]. Met deze simpele verbindingen is het wellicht mogelijk het ECS te 'hacken'. Maar anorexia behelst veel meer dan alleen de eetlust. Wetenschappers proberen daarbij nog steeds te achterhalen welke moleculaire systemen precies ten grondslag liggen aan eetstoornissen. Ze zoeken ook uit hoe ECS-signalering het voedingsgedrag en de belonende eigenschappen van voedsel kan beïnvloeden^[9].

Wetenschappers ontdekken steeds meer componenten van het ECS. Zo is bekend dat twee receptoren, twee endocannabinoïden en meerdere enzymen het primaire ECS opmaken. Maar er is ook nog het zogeheten 'uitgebreide ECS'^[10], dat uit talloze aanvullende receptoren, signaalmoleculen en enzymen bestaat. In studies probeert men nu te ontdekken wat dit systeem voor eetstoornissen betekent. Wetenschappers beschouwen het in ieder geval als een belangrijk modulerend systeem in de hersenen.

Je weet nu wat de mogelijke rol van het ECS bij eetstoornissen en anorexia is. Laten we daarom nu eens kijken naar een aantal belangrijke stoffen die zich op dit uitgebreide fysiologische systeem richten.

• De link tussen THC en anorexia

THC staat aan de basis van de high van wiet. Het stofje bindt zich namelijk direct aan de CB1-receptoren in de hersenen. Dit is dezelfde locatie die onmisbaar voor de eetlust is. Vanwege dit mechanisme hebben onderzoekers onderzocht of de molecule ook onze eetlust en stofwisseling beïnvloedt.

In Translational Psychiatry is bijvoorbeeld een dubbelblinde, placebo-gecontroleerde studie gepubliceerd, waarbij men aan twintig deelnemers vroeg cannabis te roken, vapen en eten en een placebo te nemen. De wetenschappers zochten naar veranderingen in hormonen^[11] die een belangrijke rol spelen bij de stofwisseling, waaronder ghreline en insuline.

Ook in het Israel Journal of Psychiatry is een onderzoek met mensen^[12] gepubliceerd, waarbij men THC aan negen vrouwelijke deelnemers boven de achttien jaar met de diagnose 'chronische anorexia' toediende. Elke deelnemer kreeg 1 mg/dag gedurende één week en 2 mg/dag gedurende de volgende drie weken. Met behulp van vragenlijsten verzamelden de onderzoekers daarbij subjectieve gegevens. Het doel was verbeteringen in zelfgerapporteerde lichaamsverzorging, het gevoel van ineffectiviteit, ascese en depressie te volgen.

Bovenstaand onderzoek is echter nog maar vroeg en niet echt overtuigend. In 2020 is wel een systematische review^[13] gepubliceerd, waarbij men gegevens uit meerdere onderzoeken verzamelde waarin THC en dronabinol bij anorexia werden getest. De auteurs concludeerden echter dat er nog maar weinig bewijs was, maar dat verder onderzoek wel gerechtvaardigd was.

• Hoe zit het met cannabidiol (CBD) en anorexia?

Cannabidiol, beter bekend als 'CBD', is de tweede meest rijkelijk aanwezige cannabinoïde in de meeste moderne soorten wiet. In tegenstelling tot THC, heeft CBD geen psychotroop effect. Het bindt zich namelijk niet direct aan de CB1-receptoren.

CBD is de laatste jaren extreem populair geworden. Dat is niet in de laatste plaats vanwege het gebrek ervan aan geestverruimende effecten. In honderden studies is daarbij getracht te achterhalen wat de invloed van deze molecule op diverse aandoeningen is. Maar hoe zit het dan met anorexia?

Helaas zijn er nog geen onderzoeken waarbij CBD bij deze eetstoornis is onderzocht. Wel zijn er lopende onderzoeken^[14] waarin de cannabinoïde wordt toegediend aan patiënten die aan het kankergerelateerde anorexie-cachexie syndroom lijden. Dit is een slopende aandoening waarbij kwaadaardige tumoren gewichtsverlies en spierafbraak veroorzaken.

Hoewel goed onderzoek dus nog ontbreekt, zijn THC en dronabinol wel goedgekeurd voor bepaalde patiënten met anorexia. Hoogstwaarschijnlijk zullen we dan ook snel meer proeven met CBD in deze context zien verschijnen. Een voorbeeld hiervan is een lopend onderzoek^[15] naar de effecten van CBD op maaltijdangst bij patiënten met anorexia.

Kan wiet eetstoornissen, zoals anorexia, veroorzaken?

Er is nauwelijks onderzoek waaruit blijkt dat de wietplant anorexia veroorzaakt. Wel beschrijft een casestudy^[16] uit 2013 een patiënt met anorexia die gedurende een periode van drie jaar ook wiet heeft gebruikt. De auteurs stellen echter dat er tot dusver geen vergelijkbare gevallen zijn gemeld en dat dergelijke comorbiditeit maar zeldzaam is.

Hoe gebruik je wiet en CBD?

Er zijn diverse mogelijkheden als het om het gebruik van THC-rijke wiet en producten met CBD gaat. Sommige mensen inhaleren het bijvoorbeeld graag, terwijl anderen hun eten er liever mee verrijken. De populairste methodes zijn:

• Roken: veel liefhebbers van wiet kiezen ervoor om joints, blunts, pijpjes en bongs te roken. De effecten komen snel op met deze methode, maar er kleven ook gezondheidsrisico's aan.
• Vapen: deze techniek maakt gebruik van relatief lage temperaturen om cannabinoïden en terpenen te verdampen, zonder het plantmateriaal te verbranden. Dit leidt tot minder giftige bijproducten, maar ook hier is sprake van enkele risico's voor de gezondheid.
• Oraal gebruik: als je met wiet verrijkte producten eet of drinkt, gaan de cannabinoïden door je spijsverteringsstelsel. Hierdoor duurt het iets langer voordat je het effect merkt. Als je THC op deze manier gebruikt, zet de lever het in een sterkere molecule om. Deze heeft een intenser psychoactief effect.
• Sublinguaal gebruik: door oliën en extracten direct onder de tong te druppelen, komen cannabinoïden via een dunne weefsellaag rechtstreeks in het bloed terecht. Je merkt hierdoor snel effect, zonder dat je iets hoeft te inhaleren.

Bijwerkingen van THC en CBD

Bovenstaande methoden zijn ongelooflijk populair. Toch is er nog niet veel onderzoek gedaan naar de biobeschikbaarheid ervan en doseringsrichtlijnen. Bovendien krijg je mogelijk ook te maken met bijwerkingen als je THC of CBD gebruikt.

Bijwerkingen van THC:

Bijwerkingen van CBD:

Is wiet legaal?

De wietplant is in veel landen nog altijd illegaal. Sommige Amerikaanse staten en Europese landen hebben wel programma's voor therapeutische wiet en sommige staan zelfs recreatief gebruik toe, maar andere landen hebben strikte regels voor wat betreft recreatieve cannabis, zoals het Verenigd Koninkrijk, Noorwegen, Zweden, Frankrijk en verschillende Afrikaanse en Aziatische landen. CBD is in veel landen echter wel legaal voor zowel holistische als recreatieve doeleinden.

Momenteel kunnen artsen in Amerikaanse staten waar wiet legaal is, een recept bij een verminderde eetlust^[17] en gewichtsverlies in verband met HIV en zenuwpijn voorschrijven. Anorexia lijkt echter in een grijs gebied te vallen. Dit komt deels door de complexe aard van de aandoening en het gebrek aan klinisch onderzoek.

Wiet en anorexia: niet voldoende onderzoek

De link tussen wiet en anorexia is nog altijd onduidelijk. Er is simpelweg nog niet genoeg onderzoek gedaan waaruit blijkt dat het kruid helpt bij het verbeteren van de eetlust, het verlangen om te eten en de onderliggende psychologische oorzaken van de eetstoornis. We weten echter wel dat het ECS belangrijk is voor het reguleren van de eetlust en eetgedrag. Dat maakt dit systeem een veelbelovend therapeutisch doelwit. En cannabinoïden kunnen dit systeem behoorlijk sterk beïnvloeden.

In studies is al wel orale, gevapete en gerookte wiet met succes op mensen getest. Het wachten is nu echter op grotere onderzoeken om de daadwerkelijke relatie tussen wiet en eetstoornissen te ontdekken.